Abstineren is stoppen en afzien van verdere medische behandelingen omdat die zinloos zijn geworden. Hierdoor worden verpleging, palliatieve verzorging, comfort care en liefdevolle begeleiding des te belangrijker.
Het weloverwogen staken van en het besluit geen behandelingen meer in te stellen, is een medische aangelegenheid. De kans op gezondheidswinst in termen van levensverlenging en kwaliteit van leven van specifieke handelingsmogelijkheden vormt de basis van dit besluit. Bij abstinentie is de kans op weldoen nihil. Daarom wordt bijvoorbeeld afgezien van reanimatie, beademing, agressieve kankerchemotherapie, toxische antibiotica, parenterale voeding, en andere ingrijpende behandelingen.
De kwaliteit van leven van de patiënt speelt vooral een rol als de medische behandeling vrijwel zeker schade zal berokkenen. Zware antibiotica, bijvoorbeeld, verlagen de kwaliteit van leven en samen met de onmogelijkheid van goeddoen, vormt dat een reden om af te zien van antibiotica en een extra reden tot abstinentie. Abstinentie vraagt om interdisciplinair overleg. Dit zogenaamde 'uitbehandeld zijn' vraagt vooral goede uitleg aan patiënt en omgeving. Na het stoppen van een medische behandeling wordt palliatieve zorg, gericht op de kwaliteit van leven, des te belangrijker.
Bij lage-kans geneeskunde of futiele medische zorg is de kans op medisch goeddoen weliswaar laag, maar zeker niet nul. Niet nihil zoals bij abstineren. Daarom speelt bij lage-kans geneeskunde de inspraak van de patiënt over wel of niet behandelen een prominente rol. Lage-kans geneeskunde vereist gesprekken met de patiënt en zijn omgeving over de prognose en mogelijkheden. In zo’n gesprek beslist de patiënt zelf. De patiënt stemt bewust in met de behandeling, geeft weloverwogen toestemming, weigert de voorgestelde behandeling, of ziet bewust af van verdere medische behandeling.
Abstineren staat gelijk aan de onvermijdelijke, pijnlijke beslissing te stoppen. De kans op medisch weldoen is nihil geworden. Van doorslaggevende betekenis is de eigen verantwoordelijkheid van artsen daarbij. Bij abstinentie staat vervolgens een begeleide aanvaarding door patiënt en naasten centraal.
