Vaderlandsch woordenboek

Jacobus Kok (1780)

Gepubliceerd op 14-06-2022

Frederik de iv, keurvorst van de palts

betekenis & definitie

bijgenoemd de OPRECHTE, was de zoon van Keurvorst LODEWYK, en van ELISABETH, Landgravin van Hessen, des Landgraaven FILIPS dogter. Hij werd den 5 Maart, des jaars 1574 gebooren, en was ruim 9 jaaren oud, toen hij den 12 October, des Jaars 1583 zijn vader verloor, wanneer ’er wegens de voogdijschap een hevig verschil ontstond . Namelijk, LODEWYK had zijnen broeder JOHAN CASIMIR, dien anders de voogdijschap toekwam, bij testament nog drie andere voogden toegevoegt, als GEORG FREDERIK, Markgraaf van Brandenburg, LODEWYK, Landgraaf van Hessen, en LODEWYK, Hertog van Wurtenberg, zoekende daar door te beletten, dat JOHAN CASIMIR wederom den Hervormden Godsdienst zou invoeren.

Maar JOHAN CASIMIR wilde geen medevoogden dulden; werd ook van den Keizer in het bestier van de Keizerlijke waardigheid en voogdijschap bevestigd, waar op hij niet alleen den Hervormden Godsdienst invoerde, maar ook FREDERIK DEN IV in denzelven liet optrekken. Maar wanneer de bestierder (administrator) in den Jaare 1592 stierf, ontbraken ’er nog maar twee maanden aan de meersterjarigheid van FREDERIK, dus omtrend 18 Jaaren oud zijnde; en evenwel wilde RICHARD VAN SIMMEREN, broeder van zijnen grootvader FREDERIK DEN III, de voogdijschap en ’t bestier der Keurvorstelijke Landen op zig nemen; ’t welk, egter, noch FREDERIK, noch zijnen Raden, eene verandering van Godsdienst vrezende, aanstond; waarom FREDERIK zonder tijdverzuim de Regeering zelf aanvaardde. Maar naardien JOHAN CASIMIR zonder erven stierf, kwam het Vorstendom Lautern en het Ampt Neustad daar door wederom aan het Keurvorstendom van de Palts. FREDERIK zelf deed ook zijn best om zijn Land in een goeden stand te brengen. Ten dien einde begon hij in den Jaare 1606 de Stad en vesting Manheim te bouwen, en vergunde de Nederlandsche vlugtelingen aldaar te woonen: waar door deeze plaats in het kort met inwooners vervuld werd, hoe wel deeze Keurvorst de vesting bij zijn leven niet voltooide, ’t welk zijn neef, Keurvorst KAREL LODEWYK, heeft gedaan. Voorts werd, voornamelijk op aanraden van deezen Keurvorst, in den Jaare 1610 de bekende Unie der Protestantsche Rijkstanden te Halle, in Zwaben opgerecht, waar van ’t oogmerk was, den Protestantschen Godsdienst, nevens da Religievrede, te verdedigen ; in de opvolging van Gulik te Berg den Keurvorst van Brandenburg en Palts-Neuburg te begunstigen, en voorts de Protestanten, om den Godsdienst gedrukt wordende, voor te staan. Maar wat gevolg deeze Unie hadde, is uit de Historie van den dertigjaarigen oorlog genoeg bekend.

De Keurvorst van de Palts maakte zig hier door bij den Keizer en bij eenige anderen gestaat , waar van zijn zoon en neef nadeistand ’t gevoel gehad hebben. Hij stierf den 9 September, des Jaars 1610. Anderzints was cleeze FREDERIK een groot liefhebber der geleersten; want hij ontzag geene kosten om de Universiteit van Heidelberg in een goeden staat te brengen. Zijne Gemalin was LOUIZE JULIANA, dogter van WILHEM, Prinse van Oranje, bij welke hij, behalven eenige dogteren, FREDERIK DEN V, die hem in de Keurvorstelijke waardigheid opvolgde, en LODEWYK FILIPS, van Simmeren en Lautern, heeft verwekt.

Thuanus Hist. Itb. CIV. Paraeus Hist. Palat. Spener Sijlloge.

Caroli Memor. Eccles. sec.
XVII. l. I. c. 66. Ludolphi Schaubuhne c. 2. & c.

< >