(1581-1647), zoon van de bekende Amsterdamse burgemeester Cornelis Pietersz. Hooft.
Bestemd voor de handel, maakte hij ter oriëntatie een reis naar Frankrijk en Italië. Hier maakte hij met de zuivere Renaissance kennis, waarvan hij meteen een warm voorstander werd. Hij keerde zich van de handel af en ging rechten studeren te Leiden. In 1609 kwam hij als drost van Minden en baljuw van Gooiland op het Muiderslot, waar ook zijn tweede vrouw, Eleonora Hellemans, als gastvrouwe van de Muiderkring een grote bekendheid kreeg. Hooft is de zuiverste renaissancist uit de Nederlandse letterkunde. In strikt persoonlijke taal, waarin vele purismen voorkomen, geeft hij uiting aan zijn gevoelens en aan zijn individuele, mede door de klassieke levensbeschouwing bevruchte gedachten.
In godsdienstige zaken is Hooft libertijn en verdraagzaam. Hij hield ervan een kring van geleerde en kunstminnende lieden te herbergen (zie Muiderkring) en met hen in theorie en praktijk de kunst te beoefenen. Als lyricus schreef hij, vooral in de jaren tot 1610, veel erotische poëzie voor diverse Amsterdamse schonen; daarnaast schreef hij sonnetten en liederen over meer vaderlandse stof (b.v. „Klaghte der princess van Oranjen over ’t oorlogh voor ’s Hertogenbosch”). Als toneeldichter dichtte hij de pastorale „Granida” in Italiaanse trant; daarnaast enkele historische spelen („Geeraerdt van Velsen”, „Baeto”), doch zijn typisch realistisch Amsterdamse blijspel „Warenar”, verwant aan „L’Avare” van Molière, door Hooft zelf als een (later betreurde) grap beschouwd, overtreft de andere in waarde. Grote betekenis heeft Hooft ook als prozaïst en om zijn moderne, gedocumenteerde wijze van geschiedschrijving, waarbij hij Tacitus als voorbeeld koos. Hoofts kunstproza werd veelvuldig nagevolgd (o.a. door Brandt) en heeft de mogelijkheid van het proza als kunsttaal duidelijk aangetoond. „Het Leven van Hendrik de Grote” en „Nederlandsche Historiën” (over de jaren 1555-1587) zijn Hoofts bekendste prozawerken met kritische geschiedschrijving.
