humanist en bestrijder van Luther (Wettenstein bij Ulm 26 Mrt 1478 - Dresden 8 Nov. 1527), studeerde in Tübingen en Bazel en ontving ca 1502 de priesterwijding, waarna kardinaal Peraudi, die in Duitsland de jubileumaflaat en de oorlog tegen de Turken predikte, hem tot secretaris koos. In 1504 hield hij te Erfurt humanistische voordrachten, die ook Luther bijwoonde.
In 1505 werd hij te Leipzig Bacc. Theol. en Licentiaat in het kerkelijk recht. In hetzelfde jaar werd hij secretaris van hertog George van Saksen. Hij reisde door Duitsland en naar Rome om gegevens te verzamelen voor de heiligverklaring van Benno, bisschop van Meissen. In 1512 gaf hij een Vita Bermonis uit, dat betrekkelijk waardeloos is. Met Luther stond hij op goede voet tot aan het dispuut te Leipzig (1519), waar hij zich aan de zijde van Eek schaarde. Aan Propst J. Zack van Leidmeritz richtte hij een schrijven tegen Luther, waarop deze antwoordde met zijn Ad aegocerotem Emseriamon additio. Van toen af begon een vinnige literaire strijd tussen de „Steenbok van Leipzig” (Emser voerde een steenbok in zijn wapen) en de Stier van Wittenberg. Om Luther’s bijbelvertaling te verdringen gaf Emser in 1527 een Duitse vertaling van het Nieuwe Testament uit waaraan de Vulgata en Luther’s vertaling ten grondslag lagen. Door de Broeders des Gemenen Levens in Rostock werd deze vertaling in 1530 in het Nederduits overgezet en daar gedrukt. De hertog van Mecklenburg verhinderde echter op aandringen van Luther de verspreiding van deze vertaling, waarvan nog slechts één exemplaar berust in de staatsbibliotheek te Stuttgart. Emser overleed aan een beroerte, toen hij werkte aan een antwoord op Luther’s Tröstung an die Christen zu Halle. In 1527 werd dit tractaat door Aug. von Alfeld O.F.M. onder diens eigen naam uitgegeven.Bibi, (uitgaven): L. Enders, Luther und Emser, ihre Streitschriften aus dem Jahre 1521 (2 dln, 1890 vlg.); F. Thurnhofer, De Disputatione Lipsicensi, met: A Venatione Lutheriana aegocerotis assertio 1519 (1898).
Lit.: G. Kawerau, H. Emser (Halle 1898); L. Fischer, Beiträge zur Gesch. d. Renaissance u.Reformation (1918); H. Grisar, Luther (3 dln, Freiburgi. Br. 1911-1912); P. Polman O.F.M., L’Élément historique dans la controverse religieuse du 16e siècle (1932); G. Kawerau in: Realencyclop. für prot. Theol. und Kirche V (Leipzig 1898); J. Götz in: Lexikon für Theologie und Kirche III (Freiburg 1931).
