Iers godsdienstig wijsgeer (Kilerin, Ierland, 12 Mrt 1685-Oxford 14 Jan. 1753), studeerde te Dublin, bereisde in 1713 en 1714 Italië en deed in 1724 het voorstel op de Bermuda-eilanden een school te stichten tot bekering der heidenen. Toen de toegezegde steun uitbletf, verloor Berkeley bij de mislukking van dit plan een groot deel van zijn vermogen.
Zijn geschrift tegen de vrijdenkers: Alciphron or the minute philosopher (1733) vestigde de aandacht van koningin Caroline (de gemalin van George II) op hem, waardoor hij in 1734 tot Anglicaans bisschop van Cloyne in Ierland werd benoemd. Hij had toen reeds een reeks wijsgerige werken gepubliceerd. Gedachten, die bij Locke* in kiem aanwezig waren, worden door Berkeley conseuent verder ontwikkeld; in zekere zin vormt hij e overgang van Locke naar Hume* en Kant*. Volgens Berkeley zijn niet alleen de „secundaire” qualiteiten (kleur enz.) subjectief, doch ook de „primaire” van uitbreiding enz., die Locke nog aan de dingen had laten toekomen. Er bestaan volgens hem geen dingen of lichamen buiten de geest. Hiermee formuleerde Berkeley het kennistheoretische idealisme of immaterialisme.
Het zijn der dingen bestaat slechts in hun waargenomenworden door een geest (esse = percipi). God zelf maakt, dat wij de dingen in een bepaalde orde waarnemen; een buitenwereld op zichzelf bestaat echter niet. Berkeley is verder nominalist: hij bestrijdt, dat er abstracte voorstellingeA (van de driehoek bijv.) in de geest zouden voorkomen.J. J. POORTMAN
Bibl.: Theory of vision (1709); Treatise conceming the principles of human knowledge (1710), Ned. vertaling S. S. Smeding (1922); Three dialogues between Hylas and Philonous (1713); Siris (1744); Philosophical commentaries generally called the commonplace book, ed. with introd. and notes by A. A. Luce (1944).
Lit.: A. C. F raser, B. and spiritual realism (1909); E. Cassirer, B.’s System (1914); R. Metz, B.’s Leben und Lehre (1925) l Dawes Hicks, B. (1932); F. Bender, G.
B.’s philosophy reexamined (Amsterdam 1946); A. A. Luce B.’s immaterialism, (1945) .
