Irawadi (De) of Irawaddi, eene der aanzienlijkste rivieren van Achter-Indië en de hoofdrivier van het land der Birmanen, eene lengte van 230 geogr. mijl en een stroomgebied van 12100 □ geogr. mijl bezittende, ontspringt op 28° N. B. uit onderscheidene bronnen aan de grenzen van Birma en China, op het sneeuwgebergte Langtan, hetwelk haar stroomgebied afscheidt van dat der Brahmapoetra. De vereenigde wateren der voornaamste 2 bronnen vloeijen zuidwaarts, ontvangen regts de Mogung, banen een weg door het eerste défilé, eene naauwe kloof ter lengte van 6½ geogr. mijl, en vereenigen zich bij de vermaarde handelsplaats Bhamo met de Taping. Daarna maakt de rivier eene sterke ombuiging naar het westen en noordwesten, wringt zich door eene 2de rotspoort, keert tot hare zuidelijke rigting terug, stuwt hare wateren door eene derde engte en bereikt na een loop van 117 geogr. mijl onder den naam van Kiang-Ngai de puinhoopen der beroemde steden Amarapoera en Ava, tusschen welke zij links in een der schoonste en rijkste dalen van Birmanië de Mjit-Nge opneemt. Beneden Ava on Tsagain wendt zij zich wederom westwaarts en ontvangt regts eene belangrijke zijrivier, de Kjen-Dwen.
Daarna stroomt zij zuidwestwaarts tot aan Pagan, waarna zij zich weder naar het zuiden keert en deze rigting in het algemeen behoudt tot aan hare delta. Bij de grensplaats Mjade bereikt zij, nadat zij over eene lengte van 172 geogr. mijl het rijk der Birmanen doorsneden heeft, het gebied van Britsch Birmanië, en wél dat van Pegoe, waar zij tot aan zee, over eene lengte van 58 geogr. mijl, doorheen kronkelt. Reeds in de omstreken van Prome zendt zij oostwaarts een arm uit naar de Rangoon. Haar delta vormt zij eerst even boven Henzada. Hier loopt een breede zijtak naar het zuid-zuidwesten langs de koopstad Bassein of Persaim en stort zich bij kaap Negrais in Zee. Verder naar beneden verdeelt zij zich bij herhaling in takken.
De voornaamste van deze zijn door killen of natuurlijke kanalen met elkander verbonden, welke de inlandsche visschers met hunne booten bevaren. Daardoor is de delta in een aantal lage eilanden verdeeld, die aan overstrooming blootgesteld en met mangrove-bosschen begroeid zijn. De voornaamste monden der Irawadi zijn, van het westen naar het oosten, de Bassein , de Pjamelaoe, de Irawadi, de Dalla, de Laoe en de Rangoon. Laatstgenoemde, met de rivier Sitang in verband staande, is de hoofdader van het verkeer. Langs de Bassein komt men in het hart der delta, doch die tak is in het drooge jaargetijde door eene zandbank van de hoofdrivier gescheiden.
