Ankylose of anchylose is stijfheid in de gewrichten of eene onnatuurlijke vaste vereeniging of zamengroeijing van twee beenderen, die door een gewricht of geleding verbonden zijn. Men heeft ware ankylose (a. intracapsularis s. vera), wanneer de oorzaak binnen de gewrichtsholte, en valsche ankylose (a. extracapsuiaris s. spuria), wanneer zij daarbuiten gelegen is.
De ware ankylose heeft verschillende oorzaken en graden. De hoogste graad is eene volkomene zamengroeijing der beide gewrichtsbeenderen, waarbij het kraakbeen verdwijnt. Zij ontstaat gewoonlijk door eene hevige beschadiging van het gewricht, door ontsteking der beenderen of door beeneters. De uiteinden der geledingen kunnen ook, ten gevolge van wonden, arm- en beenbreuken enz., zich vereenigen, zoodat de afscheiding van het lidvocht ophoudt en de vroegere beweegbaarheid min of meer wordt opgeheven. De valsche ankylose, die het gewricht vrij en het kraakbeen ongedeerd laat, is gewoonlijk het gevolg van een langdurig blijven in dezelfde houding. Hierdoor verslappen de pezen en spieren, zoodat er verlamming en stijfheid ontstaan. Deze geven wel eens aanleiding tot zoodanige veranderingen in de gewrichten, dat de valsche ankylose in eene ware herschapen wordt.
Deze krankheid bepaalt zich doorgaans tot den elleboog, de heup en de knie, maar openbaart zich ook veel aan de hand-, voet-, schouder- en onderkaakgewrichten. Eene aanmerkelijke stijfheid in de gewrichten kan een lid wel eens geheel en al onbruikbaar maken, bijvoorbeeld wanneer eene vergroeijing van het kniegewricht plaats heeft bij eene sterke buiging. Het is dus van belang, van den beginne af tegen eene verkeerde rigting der leden te waken. In den laatsten tijd hebben Bernard Langenbach en anderen verstijfde elleboogsgewrichten uit de weeke deelen weggenomen, om daardoor den voorarm weder geschikt te maken voor gebruik. Tot genezing van valsche ankylose worden doelmatige bewegingen, baden en inwrijvingen voorgeschreven.
