In sommige landen, bijv. in Zwitserland en in enkele staten van Noord-Amerika, bestaat krachtens de grondwet de instelling, dat een wetsontwerp óf omdat het een bepaald onderwerp raakt, óf omdat een zeker aantal kiezers een plebisciet wenst, aan een volksstemming moet worden onderworpen. Bij deze volksstemming, plebisciet of referendum genaamd, brengen alle kiezers hun stem: „voor” of „tegen” uit.
De meerderheid beslist dan, of de wet is aangenomen of verworpen.Het voornaamste bezwaar tegen het plebisciet als instelling is, dat het vooral tot negatieve resultaten leidt. In negen van de tien gevallen verwerpt de kiezer een voorstel. Dat komt, omdat men, tegen-stemmende, niet de verantwoordelijkheid draagt, die tegenstemmers in een parlement hebben. Daar moeten zij eventueel betere voorstellen willen en kunnen maken. Bij het plebisciet is dat natuurlijk niet het geval. Men heeft een neiging, om bij het geringste bezwaar „neen” te zeggen en men zegt veelal — geheel anoniem immers — neen.
Ook na een revolutie of een staatsgreep is het wel voorgekomen, dat de nieuwe regering door middel van een plebisciet een uitspraak over haar optreden uitlokte, waarbij dan in den regel voor de betrouwbaarheid en de goede organisatie der stemming niet veel waarborgen worden gegeven. Zo deed bijv. Napoleon III in 1851, toen hij zich tot President voor den tijd van tien jaar had doen uitroepen, en in 1852, toen hij zich als Keizer opwierp, beide malen door een plebisciet zijn staatsgreep bekrachtigen. Aan het eind der 18de eeuw kende men in Frankrijk ook het plebisciet en Hitler heeft in Duitsland in 1934 zijn leiderschap door zulk een volksstemming laten bevestigen.
Het woord plebisciet is afkomstig uit den tijd der Romeinse republiek. Reeds in het begin der moeilijkheden tussen de Patriciërs en de Plebejers was er een wet gemaakt, waarbij de laatsten een eigen volksvergadering kregen, de comitia tributa genaamd, die bevoegd was te beraadslagen en besluiten (plebiscita) te nemen over zaken, die hen betroffen.
Gewoonlijk bedoelt men met het woord plebisciet de volksstemming in het algemeen, terwijl referendum in engeren zin de grondwettige instelling, zoals die o.a. in Zwitserland bestaat, beduidt.
