meestal met den Duitsen term Leitmotiv genoemd, is in de muziek de naam voor een bepaald thema, dat telkens terugkeert als uitdrukking of symbool van een bepaalde persoon, handeling of gedachte. Reeds bij Beethoven vindt men de grondgedachte van het leidmotief in zijn bekende Vijfde Symphonie, die men wel de Noodlotssymphonie noemt.
Ditzelfde motief, het noodlots- of klop-motief genaamd, komt herhaaldelijk terug. Ook bij Berlioz vindt men enigermate de gedachte van het leidmotief in wat hijzelf het „idéé fixe” noemde.Degene, die de gedachte van het leidmotief, als uitdrukking van een persoon vooral, doch ook als uitdrukking van een gedachte, een kracht, een geloof heeft doorgevoerd, was Richard Wagner. Vele figuren, die in zijn opera’s optreden, vele grondgedachten hebben hun eigen motief, dat steeds gespeeld wordt, wanneer van de personen of de gedachte sprake is.
In de ouverture van „Tannhauser” komt de strijd tussen twee levensopvattingen machtig tot uiting in twee tegen elkander strijdende leidmotieven.
