Dit woord doet je natuurlijk dadelijk denken aan je overgrootmoeder, die, alweer volgens de verhalen van je grootmoeder, zo grappig vertellen kon van die ouderwetse, publieke reiskoets, waarvan de mensen vroeger gebruik maakten, om van de ene plaats naar de andere te komen.
Het Franse woord diligence betekent eigenlijk ijver, zorg, nauwlettendheid, en de Latijnse vorm van dit woord vind je terug in „diligentia”, den naam van sommige verenigingen.
De diligence was een grote reiswagen op vier wielen, soms in twee of drie afdelingen verdeeld en bespannen met paarden. Zij reed op geregelde tijden van de ene plaats naar de andere. Als je de „Camera Obscura” van Hildebrand wel eens gelezen hebt, dan herinner je je nog wel, hoe Oom Stastok steeds zijn borreltje gebruikte, als de diligence van drieën voorbijkwam. Die diligences waren in dien tijd het voornaamste vervoermiddel te land. Volgens de overlevering kon het in zo’n diligence erg gezellig zijn, want je had uren en uren den tijd en er werd natuurlijk braaf gebabbeld, zoals het aardige versje van Laurillard beschrijft. Het begint:
In een diligence zaten Negen mensen bij elkaar.
’t Was een dag van grote hette En de lucht was drukkend zwaar.
Alles, wat die mensen zeiden, Kwam zowat op ’t zelfde neer, Niemand hunner sprak tenminste Anders dan van 't hete weer.
Als je dit ouderwetse gedichtje eens in handen krijgt, moet je maar eens lezen, wat die mensen allemaal te vertellen hadden en hoe het vers „als een nachtkaars uitging”.
Doch niet alleen in de diligence was het gezellig, ook op de pleisterplaatsen, waar van paarden verwisseld werd, heerste grote levendigheid en beweging. Men gebruikte in de herberg enige verversingen en besprak met de bezoekers het weer en de gebeurtenissen van den dag.
Later, toen de diligences verdwenen waren en de mensen per spoor reisden, geraakten deze „uitspanningen” (in het Engels zegt men „herbergen ter zijde van den weg”) in verval, tot zij in onze dagen door de vele autobus-diensten weer uit hun langen winterslaap gewekt zijn.
Alles was echter niet volmaakt aan de diligence, al besteedde de ondernemer ook nog zoveel „ijver, zorg en nauwlettendheid” aan den reisdienst. Heel dikwijls werd de diligence — maar dat kwam in ons land nu niet zo vaak voor! — door rovers overvallen, soms brak zij een wiel door het rijden over een slechten weg, of sneeuwde in, enz.
