Accipiter nisus (Linnaeus: Falco) 1758. 's Winters in de Lage Landen tot dicht bij de huizen voorkomende vrij kleine Roofvogel; de Sperwer broedt de laatste jaren ook weer iets vaker in Nederland. Hij leeft vooral van kleine vogels, zoals Spreeuwen en Mussen.
Dikwijls wordt door leken de Torenvalk "Sperwer" genoemd. Fries Sparwer. Verder tal van heterofonen (vlaams Sporrewaar, Spur(re)waan; limburgs Spribel) en varianten, waarbij vrijwel alle medeklinkers kunnen variëren, tot zelfs anlautend Sptoe zoals in Scherper in Lokeren (OVl). De rijkdom aan varianten is het grootst in het zuiden; dat wijst erop dat de naam daar ook vandaan komt (bijv. uit het oudnederfr).ETYMOLOGIE N Sperwer <mnl sperware, spaerware, spareware [jvM vs.29 Leidsch resp. Brusselsch handschrift], sparware, sporeware [VT]. In deLexSalica (8e eeuw) zou de vogelnaam voorkomen in de vorm van sparwari [Suolahti p.353] en/of speruarius [NEW p.676], in ieder geval onder invloed van het niet-oorspr. leensuffix -arja [Suolahti; NEW]. Oorspr. is nl. de uitgang -aro of aran, welke in feite het tweede deel van een ss. is en 'Arend' betekent (ft voor onl ara(n)); fries Sparwer; D Sperber <mhd sperwxre <ohd sparwari; <germ *sparwo1 'Mus' + ohd aro 'Arend'. F Epervier 'Sperwer' <oudf espervier (1080) <oudnederfr (onl) *sparwari [Robert]. Vgl. ook sub Brauwier.
Etymologisch gezien is de Sperwer dus een "Arend (=Aar) die op Mussen jaagt", d.w.z. in het N, D en F, in tegenstelling nl. tot E Sparrowhawk, zweeds Sparvhök, noors Spurvehauk, deens Spurvehog, ijsl Sparrhaukur (<oudnoords Sparrhaukr) (feröers Heykur), waar men in deze Roofvogel een "Havik die op Mussen jaagt" zag. In beide gevallen heeft de vroege naamgever juist waargenomen: de Sperwer leeft vnl. van kleine vogels, en nabij menselijke nederzettingen zijn dit dan vooral Mussen. Daarom is het des te onbegrijpelijker dat later (en dit onbegrip leeft tot op heden voort!) de van Muizen levende Torenvalk met de Sperwer werd verward. Misschien heeft NV (1770) daartoe ook bijgedragen door een goed herkenbare afbeelding van een ♀ Torenvalk vergezeld te doen gaan van de namen: "Falco nisus, Sperwer, Vinkenvalk"! Zie ook Vrekel ←, VriekelenWiegkeleer ←.
1 Germaans *sparwo ligt ws. aan de basis van N Spreeuw ←.
