eigenlijk Mazarini, kardinaal en fransch staatsman, geb. 14 Juli 1602 te Rome of Piscina als zoon van een siciliaansch edelman, studeerde te Rome, vervolgens op spaansche universiteiten in de rechten, trad echter 1622 in pauselijken krijgsdienst en stond 1625 als kapitein in Val Tellina; in den mantuaanschen successieoorlog fungeerde hij als pauselijk internuntius; in deze hoedanigheid leerde hem in Lyon 1630 Richelieu kennen, die zich voortaan van M. bediende om de belangen van Frankrijk in Italië te behartigen. Nadat hij 1632 te Rome den geestelijken staat had omhelsd, zond de paus hem 1634 als buitengewoon nuntius naar het fransche hof; 1636 keerde M. naar Rome terug en werkte voortaan openlijk voor de fransche politiek; 1639 trad hij geheel in dienst van Lodewijk XIII en kreeg op voorstel van Richelieu den kardinaalshoed.
Richelieu beval hem stervend bij den koning als zijn opvolger aan; Lodewijk benoemde hem daarop tot staatsraad en verhief hem ook tot lid van den regentschapsraad, die onder voorzitterschap van hertog Gaston van Orleans het rijk tijdens de minderjarigheid van Lodewijk XIV zou besturen. Na den dood des konings (Mei 1643) wist hij zich spoedig onontbeerlijk te maken bij de koningin-moeder, Anna van Oostenrijk; de door den vrede van Munster bekroonde politiek van Frankrijk tijdens de laatste jaren van den Dertigjarigen oorlog was vooral het werk van M.; doch inmiddels ontstond er in het land zelf een gisting; M. poogde deze te verstikken, door 26 Aug. 1648 de hoofden der oppositie in hechtenis te doen nemen; reeds den volgenden dag stond de hoofdstad op, waarmede de z.g. onlusten der Fronde (zie Frankrijk, dl. IV, pag. 2894) begonnen. Ofschoon M. bij Réthel 15 Dec. 1650 de overwinning behaalde, moest hij voor de vereenigde tegenstanders in Febr. 1651 uit Parijs wijken en vluchtte hij naar de Nederlanden. Terwijl het parlement hem in den ban deed en de pers hem met tallooze smaadschriften (Mazarinades) vervolgde, ging hij van Luik naar Brühl bij Keulen, vanwaar uit hij de schreden der koningin per brief leidde; het gelukte, de Fronde te verdeelen; M. keerde terug, kwam December 1651 te Poitiers aan en verbond zich met de strijdmacht van het hof. Wijl echter de stad Parijs haar onderwerping afhankelijk stelde van de verwijdering van den in den ban geslagen minister, verwijderde hij zich 19 Aug. 1652 nog eenmaal; eerst nadat de partijen vrede hadden gesloten en Condé naar Spanje was uitgeweken, trok hij 3 Febr. 1653 de hoofdstad binnen..
Binnen korten tijd had M. zijn vroegere politieke macht herwonnen. Ofschoon in het binnenlandsch bestuur niet scheppend optredend, behaalde de groote diplomaat in zijn buitenlandsche staatkunde het grootste succes; Spanje werd opnieuw vernederd, met Cromwell een nauw verbond aangegaan en eindelijk door den vrede der Pyreneeën (7 Nov. 1659) de triomf over Spanje bezegeld. M. overl. 9 Maart 1661 te Vincennes, nog vóórdat Lodewijk XIV zich aan zijn leiding onttrokken had. Zijn enorm vermogen erfde de markies de la Meilleraie, die een van M.’s nichten, Hortensia Mancini, huwde en den titel van hertog van M. kreeg. Van M. verschenen: Lettres du Cardinal Mazarin, oü Von voit le secret de la négociation de la paix des Pyrenees (2 dln., Amsterdam 1693 en meerm.), Lettres a la reine, d la princesse palatine etc. (Parijs 1836), Lettres relatives d la Fronde (ald. 1861), en de hoofdverzameling: Lettres du Cardinal Mazarin pendant son ministère, door Chéruel (Parijs 1872 vlgg.).
