(Fr.: service d’abonné; Du.: Teilnehmerdienst; Eng.: subscriber service), of abonneedienst, algemene benaming voor alle diensten, faciliteiten en technische mogelijkheden, die telefooncentrales of telexcentrales en meer in het algemeen de PTT- of RTT-administratie bieden, en die niet beslist noodzakelijk zijn voor de totstandkoming van een verbinding tussen twee abonnees.
Voor het uitvoeren van de procedures behorende bij een deel van de gerieven wordt een flinke intelligentie van de centrale vereist. Vandaar dat deze gerieven alleen door computerbestuurde centrales, waarvan de invoering in Nederland is gestart in 1972 en in België in 1966, kunnen worden geleverd. De abonneegerieven kunnen ruwweg worden verdeeld in de volgende drie groepen.1. De telefooncentrale; deze gerieven zijn gebruiksmogelijkheden van de telefooncentrale die uitgaan boven het normale opbouwen van een telefoonverbinding. Men kan ze naar gelang van hun functie indelen in:
a. vereenvoudiging van het kiezen door middel van de ‘dienst verkort kiezen’, waarvan de opzet is het kiezen van lange nummers te vergemakkelijken; hiertoe definieert de abonnee aan de centrale de betekenis van een aantal verkorte nummers. Kiest de abonnee zo’n verkort nummer (2...3 cijfers), dan vertaalt de centrale dit in het reële netnummer met abonneenummer (≦ 12 cijfers) of, door middel van registratie van het laatst gekozen nummer, als verkort nummer; kiest een abonnee een volledig nummer en komt er geen gesprek tot stand, dan bewaart de telefooncentrale dit nummer. De abonnee kan nu door het kiezen van een verkort nummer de telefooncentrale opdracht geven deze laatste verbinding opnieuw op te bouwen;
b. verbeteren van de bereikbaarheid van een abonnee, die bezet of afwezig is, door de ‘dienst niet storen’: een abonnee die niet gestoord wil worden, kan eventuele oproepers, via een gesproken melding van de telefooncentrale of door de afwezigheidsdienst informeren wanneer hij weer bereikbaar is;
c. verstrekken van informatie om welke bijzondere redenen een gekozen verbinding niet tot stand kan komen;
d. gebruik van een telefooncentrale als wekker; een abonnee kan zich gedurende een aantal dagen per week door de telefooncentrale laten wekken; de centrale laat de telefoontoestelbel rinkelen en geeft, bij beantwoording van de oproep, de abonnee tevens een tijdmelding;
e. opvragen van het versproken aantal telimpulsen; de telefooncentrale bewaart gedurende 30 s de gesprekskosten van het laatst gevoerde gesprek, welke binnen deze tijd door de abonnee kunnen worden opgevraagd.
2. De bijzondere telefoonnummers, d.w.z. nummers die de abonnees kunnen kiezen voor het bereiken van speciale diensten, zoals inlichtingen, storingen, en de zgn. bijzonder tellende diensten (BTD) waarbij het verkeer via speciale tariefapparatuur wordt geleid.
3. De extra apparatuur, met behulp waarvan aan de abonnee(s) tijdelijk een bepaalde dienst kan worden verleend. In deze categorie vallen apparaten die de PTT- of RTT-administratie ter beschikking heeft om op wens van de abonnee of op eigen initiatief een bepaalde dienst aan een abonnee of een groep abonnees ter beschikking te stellen. Voorbeelden zijn de vergaderschakeling via welke de mogelijkheid geopend wordt om een aantal abonnees met elkaar te laten spreken, de vanginrichting die ertoe dient om ten behoeve van telefoonabonnees die voortdurend via de telefoon lastig worden gevallen door een andere abonnee die zijn identiteit niet bekend wil maken, de identiteit van zo’n ‘plager’ vast te stellen, en de melders waarmee een gesproken mededeling gegeven kan worden aan een abonnee; doel van melders is dat wordt voorkomen dat voor het geven van diverse standaardmededelingen steeds telefonistes moeten worden ingeschakeld. Elke dienst die van melders gebruik maakt stelt zijn specifieke eisen met betrekking tot de duur van de melding, het aantal verschillende meldingen en de frequentie van wijziging van de opgeslagen meldingen.
Er is daarom een grote diversiteit van in gebruik zijnde melders, zoals melders voor het weerbericht en de nieuwsdienst; hierbij moet de totale melding (maximumlengte 3 min) enkele malen per dag in zijn geheel worden gewijzigd; het apparaat bestaat uit een trommel met een magnetische laag. Het totaal aantal sporen is 36 en er wordt gebruik gemaakt van één weergavekop; beurtmelders, d.w.z. apparaten die worden gebruikt bij een aantal bijzondere telefoonnummers en die via een gesproken mededeling die vrijwel nooit wordt gewijzigd, kunnen aangeven hoeveel wachtenden er zijn voordat men zelf aan de beurt is; het apparaat bestaat uit een draaiende groefloze plaat die met een magnetische laag is bedekt. Eén melder heeft vier sporen met elk 4 s tekst. Wil men de mogelijkheid hebben tot acht of twaalf wachtenden te gaan, dan zijn hiervoor twee, resp. drie melders nodig; melders voor diverse korte teksten (maximumlengte 5...10 s), welke bijv. worden gebruikt in gevallen dat een abonneenummer is gewijzigd, een niet bestaand nummer is gekozen of het gekozen nummer om administratieve redenen is geblokkeerd; de opgeslagen tekst wordt gemiddeld eenmaal per week tot eenmaal per maand gewijzigd; het apparaat bestaat uit een trommel met een magnetische laag en een weergavekop; en tenslotte melders voor die gerieven, waarbij het aantal wijzigingen van de opgeslagen tekst niet groot is, maar waarbij wel een groot aantal verschillende meldingen moeten kunnen worden gegeven; voorbeelden hiervan zijn de tijdmelding en het opvragen van gesprekkosten. In deze melders zijn korte deelteksten opgeslagen. De melder is in staat de verschillende deelteksten aan elkaar te rijgen tot volledige mededelingen.
De apparatuur bestaat uit een draaiende groefloze plaat die met een magnetische laag is bedekt en waarop geluidssporen zijn aangebracht, die door drie armen met elk een opnemer worden afgetast. Met behulp van deze melder kan een melding van de volgende structuur worden gevormd: ‘bij de volgende toon is het eenentwintig uur, zevenentwintig minuten en veertig seconden’; door het bewegen van de koppen over de plaat kunnen op de plaats van de gecursiveerde woorden in de bovenstaande tekst andere woorden worden ingevuld.