Spreekwoordenboek is geschreven door Ed van Eeden (2017).
De Nederlandse taal is rijk aan spreekwoorden, gezegden en zegswijzen. In het dagelijks taalgebruik duiken ze dan ook voortdurend op. In het Groot spreekwoordenboek worden de betekenis, het gebruik en herkomst van de bekendste spreekwoorden en gezegden uit de Nederlandse taal besproken. Een handig naslagwerk over een van de kleurrijkste aspecten van het Nederlands, want 'spreekwoorden zijn het zout van een taal.'
Spreekwoordenboek
Ed van Eeden (2017)
Definities en betekenissen van Spreekwoordenboek
A
- Aalmoezen geven verarmt niet
- Aan boord komen
- Aan dat oor doof zijn
- Aan de bak komen
- Aan de boom kent men de vruchten
- Aan de haak slaan
- Aan de hand
- Aan de haren erbij slepen
- Aan de heidenen over geleverd
- Aan de kaak stellen
- Aan de klauw herkent men de leeuw
- Aan de leiband gaan
- Aan de neus hangen
- Aan de pij kent men de monnik niet
- Aan de schandpaal nagelen
- Aan de tand voelen
- Aan een boom groeien verschillende vruchten
- Aan het eind van zijn akker zijn
- Aan het vee kent men de boer
- Aan kant maken
- Aan lager wal raken
- Aan mijn baard leren scheren
- Aangaan als een Turk
- Aangeschoten zijn
- Aangetrouwd is maar aangewaaid
Toon meer
B
- Bakzeil halen
- Bedrog loont zijn meester
- Beidt uw tijd
- Berouw komt na de zonde
- Beter een anker kwijt dan het hele schip
- Beter een goede buur dan een verre vriend
- Beter een half ei dan een lege dop
- Beter een klant van de bakker dan van de dokter
- Beter een ons geluk dan een pond wijsheid
- Beter één vogel in de hand, dan tien in de lucht
- Beter hard geblazen, dan de mond gebrand
- Beter mee verlegen dan om verlegen
- Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald
- Bij de neus nemen
- Bij de vleet
- Bij elk heilig huisje aanleggen
- Bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien
- Bij het scheiden van de markt leert men de kooplui kennen
- Bij moeders pappot
- Bijdraaien
- Bijleggen
- Binnen zijn
- Bitter in de mond maakt het hart gezond
- Blaffende honden bijten niet
- Boeren en varkens worden knorrend vet
Toon meer
D
- Daar draai ik mijn hand niet voor om
- Daar gaat een dominee voorbij
- Daar heb jij toch geen kaas van gegeten!
- Daar is geen kruid tegen gewassen
- Daar is geen peil op te trekken
- Daar is geen woord Frans bij
- Daar kan men niet mee eggen of ploegen
- Daar kraait geen haan naar
- Daar staat een best potje op het vuur
- Dan ben je aan de Turken overgeleverd
- Dat geeft maar schele ogen
- Dat ging het ene oor in en het andere weer uit
- Dat gun ik mijn ergste vijand niet
- Dat is balken naar Noorwegen brengen
- Dat is de druppel die de emmer doet overlopen
- Dat is de kip met de gouden eieren slachten!
- Dat is een kolfje naar mijn hand
- Dat is een rib uit mijn lijf!
- Dat is goed Hollands
- Dat is Grieks voor me
- Dat is Holland op z’n smalst
- Dat is iemand blij maken met een dode mus
- Dat is koren op mijn molen
- Dat is met de Engelse schroevedraaier gedaan
- Dat is mosterd na de maaltijd
Toon meer
E
- Een aal bij de staart hebben
- Een aap met een scheermes
- Een aardje naar zijn vaartje hebben
- Een adder aan de borst koesteren
- Een adelaar vangt geen vliegen
- Een Amerikaans feest
- Een appeltje schillen
- Een appeltje voor de dorst
- Een baard als een Zwitser
- Een balletje opgooien
- Een bezem in de mast voeren
- Een blauwe scheen oplopen
- Een blinde kip vindt nog wel eens een graantje
- Een blok aan het been
- Een boekje open doen
- Een boer moet weten wat de boter kost
- Een bok schieten
- Een bokje aan een touw hebben
- Een boom opzetten
- Een boom van een kerel
- Een bord voor de kop hebben
- Een boterbriefje halen
- Een brede rug hebben
- Een bres schieten
- Een doodshemd heeft geen zakken
Toon meer
G
- Ga zo door, en je zult spinazie eten!
- Ganzen blazen wel, maar bijten niet
- Gebrek aan kennis geeft een haastig oordeel
- Geduld overwint alles
- Geef een vluchtende vijand ruim baan
- Geen anker of kabel kan het houden
- Geen been aan de grond krijgen
- Geen droog brood verdienen
- Geen geld, geen Zwitsers
- Geen man overboord!
- Geen rozen zonder doornen
- Geen wijzer abt of hij was monnik
- Geen zee gaat te hoog
- Gekken trekken de kaart
- Geld is een goede knecht, maar een slechte meester
- Geld maakt vrienden
- Geld moet rollen
- Geld stinkt niet
- Geld zoekt geld
- Gelijke monniken, gelijke kappen
- Geloof verzet bergen
- Geluk is blind
- Gelukkig man die een ambacht kan
- Genoeg ligt op het kerkhof
- Gent en Brugge zijn niet op een dag gebouwd
Toon meer
H
- Haagse bluf
- Haarkloverij
- Haast u langzaam
- Haastige spoed is zelden goed
- Hals over kop
- Hand over hand
- Hardvochtige heren regeren niet lang
- Heg noch steg weten
- Hekkesluiter zijn
- Help uzelf, zo helpt u God
- Het afleggen
- Het been stijfhouden
- Het beste geloof is baar geld
- Het bloed kruipt waar het niet gaan kan
- Het bloed onder de nagels vandaan halen
- Het brood uit de mond sparen
- Het ei van Columbus
- Het ei wil wijzer zijn dan de kip
- Het eigen nest bevuilen
- Het ene gat met het andere stoppen
- Het erf voor de pacht laten liggen
- Het gebed van een dronkeman
- Het geheim van de smid
- Het geld begunstigt menig gek, terwijl wijzen kwijnen van gebrek
- Het getij laten verlopen
Toon meer
I
- Ieder het zijne, en de Duivel niemendal
- Ieder huis heeft zijn kruis
- Ieder mens krijgt kracht naar kruis
- Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is
- Ieder volk zijn eigen wetten
- Ieder voor zich, en God voor ons allen
- Iedere ketter zijn letter
- Iedere soldaat heeft een maarschalksstaf in zijn ransel
- Iemand aftroeven
- Iemand aftuigen
- Iemand beentje lichten
- Iemand de mond zemen
- Iemand droge bokking geven
- Iemand dwarsbomen
- Iemand het achterhek injagen
- Iemand het gras voor de voeten wegmaaien
- Iemand horens opzetten
- Iemand voor aap houden
- Iemand wapens in handen geven
- Iets achterover drukken
- Iets met de mantel der liefde bedekken
- Iets op zijn lever hebben
- In andermans schoenen staan
- In de aap gelogeerd zijn
- In de arm nemen
Toon meer
J
K
- Kachel zijn
- Kant noch wal raken
- Kat en muis
- Kelderen
- Kennis is macht
- Keulen en Aken zijn niet op één dag gebouwd
- Kinderen en dronkemannen spreken de waarheid
- Kleine geschenken onderhouden de vriendschap
- Kleine kinderen worden groot
- Kleren maken de man
- Kleur bekennen
- Klippen omzeilen
- Knollen voor citroenen verkopen
- Koeien met gouden horens beloven
- Komt men over de hond, dan komt men over de staart
- Koningen hebben lange armen
- Koorts vreet vlees
- Kopen kost geld!
- Korte rekeningen maken goede vrienden
- Kosters koe mag op het kerkhof grazen
- Koud bier maakt warm bloed
- Krakende wagens rijden het langst
- Kruimels zijn ook brood!
- Kwaad bloed zetten
- Kwaad worden is menselijk, vergeven goddelijk
L
- Lachen als een boer die kiespijn heeft
- Lange armen hebben
- Lange vingers hebben
- Lap dat maar aan je zolen!
- Lazarus zijn
- Ledigheid is des duivels oorkussen
- Leergeld betalen
- Leugens hebben korte benen
- Leven als een vorst
- Leven als God in Frankrijk
- Liefde doet veel, geld doet alles
- Liefde maakt blind
- Liefde overwint alles
- Liegen alsof het gedrukt staat
- Liever de eerste in mijn eigen dorp, dan de tweede in Rome
- Lood in de billen hebben
- Loos alarm
- Lust je nog peultjes?
M
- Magere Hein tegenkomen
- Mank gaan
- Meer ijzers in het vuur hebben
- Meer pijlen op zijn boog hebben
- Men eet om te leven, maar men leeft niet om te eten
- Men kan niet tegelijk God en de Mammon dienen
- Men kan ze niet allen haten om een
- Men kent de boom aan zijn schors, maar de man niet aan zijn vel
- Men moet de huid niet verkopen, voordat de beer geschoten is
- Men moet de prikken levend houden
- Men moet de tering naar de nering zetten
- Men moet geen oude bomen verpoten
- Men moet geen slapende honden wakker maken
- Men moet het ijzer smeden als het heet is
- Men moet het takje buigen als het nog jong is
- Men moet niet op alle slakken zout leggen
- Men moet om een ei geen omelet bederven
- Men moet zeilen terwijl de wind waait
- Men stuurt een kat naar Engeland, en ze zegt miauw als ze weer terugkomt
- Met andermans veren pronken
- Met boter gezegeld
- Met de deur in huis vallen
- Met de Franse slag
- Met de gebakken peren zitten
- Met de kippen op stok gaan
Toon meer
N
- Na gedane arbeid is het goed rusten
- Naar de haaien gaan
- Naar de hand zetten
- Naar de lamp ruiken
- Naar de mond praten
- Naar de ogen zien
- Naar de wapens grijpen
- Net uit de dop zijn
- Niet boteren
- Niet in de wieg gesmoord zijn
- Niets afslaan dan vliegen
- Niets is zo duur als het eerste glaasje
- Nieuwe bezems vegen schoon
- Nieuwe heren, nieuwe wetten
- Nijdig als een spin
- Nijver als een mier
- Nog is Polen niet verloren
- Nood breekt wet
- Nood leert bidden
- Nu breekt mijn klomp!
- Nu is het hek van de dam!
- Nu is Leiden in last!
- Nu zijn de rapen gaar!
O
- Olie op de golven werpen
- Om de baard van de keizer
- Om de vingers winden
- Om der wille van de smeer, likt de kat de kandeleer
- Om hakken hebben
- Omkeren als een blad aan een boom
- Onbekend maakt onbemind
- Onder de duim houden
- Onder de groene zoden
- Onder de hamer
- Onder de knie hebben
- Onder de leden
- Onder de neus wrijven
- Onder de pantoffel zitten
- Onder de vleugels nemen
- Onder één hoedje spelen
- Onder eenzelfde deken liggen
- Onder eigen banier strijden
- Onder handen nemen
- Onder het juk door gaan
- Onder iemands duiven schieten
- Onder in de zak vindt men de rekening
- Onder ogen zien
- Onder vriendschaps schijn schuilt het ergste venijn
- Onder zeil gaan
Toon meer
P
R
S
- Schapen moet je scheren, en niet villen
- Schering en inslag
- Schiedam in het oog hebben
- Schoenmaker, blijf bij je leest!
- Schone appels zijn ook wel zuur
- Schoon schip maken
- Schreeuwen als een mager speenvarken
- Schrijven als een smid
- Slapen als een roos
- Snel getrouwd is lang berouwd
- Snelle moeders, trage dochters
- Spaanse ernst
- Spijkers op laag water zoeken
- Spitsroeden lopen
- Spreeuwen eten wel kersen, maar bomen poten doen ze niet
- Spreken als een boek
- Stelen als raven
- Stevig in het zadel zitten
- Stille wateren, diepe gronden
T
- Talent moet men benutten
- Te boek staan
- Te boven komen
- Te diep in het glaasje kijken
- Te groot voor het servet, maar nog te klein voor het tafellaken
- Te kijk zetten
- Te kooi gaan
- Tegen de borst stuiten
- Tegen de haren in strijken
- Tegen de lamp lopen
- Tegen de stroom in is het kwaad roeien
- Troef zijn
- Trossen los!
- Turkije is de zieke man van Europa
- Tussen hamer en aambeeld zitten
- Tussen neus en lippen
- Tussen wal en schip
- Twaalf ambachten, dertien ongelukken
- Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen
- Twee handen op een buik
- Twee honden vechten om een been, de derde rent er hard mee heen
- Twee kapiteins op één schip
- Twee linkerhanden hebben
- Twee tegen een is gemeen
- Twee vliegen in een klap slaan
U
- U heeft het grootste gelijk van de vismarkt!
- Uilen vliegen met uilen
- Uilskuiken
- Uit de bloem waaruit de bij honing zuigt, zuigt de spin venijn
- Uit de droom helpen
- Uit de duim zuigen
- Uit de kluiten gewassen
- Uit de naad
- Uit de school klappen
- Uit de verf komen
- Uit het lood slaan
- Uit het oog, uit het hart
- Uit het veld geslagen
- Uit het vuistje eten
- Uit zijn koker
V
- Van de beste boom komen ook slechte vruchten
- Van de gaffel in de greep gevallen!
- Van de hak op de tak
- Van de hand in de tand
- Van de helling lopen
- Van de koude grond
- Van de koude kant
- Van de prins geen kwaad weten
- Van de zelfkant
- Van dik hout zaagt men planken
- Van een kale kikker kan men geen veren plukken
- Van een mug een olifant maken
- Van eeuwigheid tot amen
- Van gal overlopen
- Van haver tot gort
- Van het bovenste bordje
- Van je vrienden moet je het maar hebben!
- Van kant maken
- Van leer trekken
- Van liefde rookt de schoorsteen niet
- Van meet af aan
- Van stapel lopen
- Van uitstel komt afstel
- Van wal steken
- Van Wijntje en Trijntje houden
Toon meer
W
- Waait de wind uit die hoek?
- Waar broeken zijn, betalen geen rokken
- Waar God een kerk sticht, bouwt de duivel een kapel
- Waar hersens zijn, kan geen haar groeien
- Waar het hart van vol is, loopt de mond van over
- Waar kwaad is, komt kwaad bij
- Waar niets is, verliest de keizer zijn recht
- Waar twee ruilen, moet er een huilen
- Waar zelfs de keizer te voet gaat
- Wanneer vriendschap te groot is, stroomt ze over
- Wat de een niet lust, daar eet een ander zich dik aan
- Wat een boer niet kent, dat eet hij niet
- Wat God doet is welgedaan
- Wat in het vat zit, verzuurt niet
- Wat men in dronkenschap doet, moet men nuchter bezuren
- Wat Wals is, vals is
- Wat weet een boer nu van saffraan?
- Water bij de wijn doen
- We zullen wel zien waar het schip strandt
- Weten waar Abraham de mosterd haalt
- Wie aan vrienden leent, maant zijn vijanden
- Wie appels vaart, die appels eet
- Wie boter op zijn hoofd heeft, moet niet in de zon gaan staan
- Wie de bramen vreest, moet uit het bos blijven
- Wie de duivel aan boord neemt, moet met hem verder varen
Toon meer
Z
- Zachte heelmeesters maken stinkende wonden
- Zaken gaan voor het meisje
- Zaken zijn zaken
- Ze verlangen naar de vleespotten van Egypte
- Ze zien vliegen
- Zeemanschap tonen
- Zeg mij wie je vrienden zijn, en ik zal je zeggen wie jij bent
- Zelfs het beste paard struikelt wel eens
- Zich aan God noch gebod storen
- Zich achterbaks houden
- Zich de kaas van het brood laten eten
- Zich ergens een jeugd aan eten
- Zich in een wespennest steken
- Zich laten kisten
- Zich schrap zetten
- Ziekten en rampen komen te paard en vertrekken te voet
- Zien eten doet eten
- Zij die slapen onder dezelfde deken, hebben dezelfde streken
- Zijn achterste met boter insmeren en zelf droog brood eten
- Zijn achterste tegen de krib zetten
- Zijn anker laten vallen
- Zijn anker lichten
- Zijn beste beentje voorzetten
- Zijn ei niet kwijt kunnen
- Zijn eigen boontjes doppen
Toon meer