Proudhon - (P. J.), geb. te Besançon 1819, overl. te Parijs 1865, is een der eerste vertegenwoordigers van het wetenschappelijk socialisme in Frankrijk en de grondvester van de theorie van het anarchisme. Hij was van zeer eenvoudige afkomst, maar maakte plotseling naam door zijn in 1840 verschenen antwoord op een prijsvraag, getiteld : Qu’est-ce que la propriété ?, dat hij samenvatte in de bekende formule : la propriété, c’est le vol. In 1846 publiceerde hij zijn : Contradictions économiques. Als parlementslid ontvouwde hij de maatregelen, die hij voor de oplossing der sociale kwestie nuttig en noodig achtte ; hij schreef hierover ook een groot aantal brochures.
De hoofdoorzaak van den socialen nood achtte hij gelegen in het geld en de rente ; hij wilde deze vervangen door een geheel nieuwe organisatie, een ruilbank of volksbank. Ten einde zijn beginselen in praktijk te brengen, opende hij in zijn eigen huis een dergelijke inrichting, maar zijn veroordeeling maakte er spoedig een einde aan. Tot 1852 zat hij in de gevangenis ; kort daarna ging hij wegens een nieuwe veroordeeling naar Brussel en keerde eerst in 1862 in Frankrijk terug. Tot zijn dood bleef hij zijn denkbeelden propageeren, maar op politiek terrein was hij niet meer werkzaam. Hij is als de eerste socialistische auteur in wetenschappelijken zin te beschouwen, omdat hij de eerste is geweest die van socialistisch standpunt een kritiek op de bestaande maatschappij heeft geleverd ; hij staat echter lijnrecht tegenover de opvattingen van Karl Marx. Op de Fransche arbeidersklasse had hij bij zijn leven, vooral in 1848, veel invloed ; op de geschiedenis van het Fransche socialisme heeft hij zijn stempel gedrukt en het is aan P. toe te schrijven, dat nog thans het Fransche socialisme een zoo geheel ander karakter vertoont dan het Duitsche. — Zie over P.: K. Diehl, P. J. Proudhon (Jena, 3 dln., 1888—1896) ; Quack, De socialisten, dl. III. Zijn talrijke geschriften zijn verzameld onder den titel : Oeuvres complètes de P. J. Proudhon, ed. Lacroix (Paris 1873 vgl.).
