Incunabelen - (Lat., van cunabula, wieg), letterlijk : wiegedrukken; oudste gedrukte boeken uit den tijd, toen de boekdrukkunst nog in haar kindsheid verkeerde; ook vroegdrukken genaamd. Tot de i. worden slechts die drukken gerekend, welke tot in het jaar 1500 zijn verschenen. Hun aantal wordt op c. 30.000 geschat. Het meest gezocht zijn werken van die drukkers, van wie men weet dat zij slechts zeer kleine oplagen vervaardigden.
Vervolgens perkamentdrukken ; werken met zeer kunstige en ongewone lettertypen; de eerste uitgaven (editiones principes) van Grieksche en Lat. klassieken ; de werken uit beroemde drukkerijen; eerste drukken met houtsneden, enz. Aanvankelijk werd op perkament gedrukt, later meer op papier. De letters gelijken nog zeer veel op het Gotische schrift der monniken ; later kwam de zgn. Schwabacher letter in gebruik, daarnaast de ronde Romeinsche antiqua) uit Italië ingevoerd. Het eerste mot metalen letter gedrukte Grieksche boek is de Grammatica graeca van Lascaris (Milaan 1476). De initialen (beginletters) werden gewoonlijk niet gedrukt, maar in kleuren, dikwijls met goud en figuren versierd, geschreven of geteekend en veelal verzorgd door denzelfden rubricator, aan wien ook de kapittelen bladzij-opschriften toevertrouwd werden. De oudste drukken hebben geen doorloopende bladzijnummers. Eerst kwam de signatuur in gebruik, waarvoor Romeinsche cijfers of ook letters gebezigd werden.
Titelbladen zoekt men in de oudste i. tevergeefs ; het eerste boek, dat er een had, moet c. 1480 door Jenson te Venetië gedrukt zijn. Ook verschilden zij in vorm aanmerkelijk van de tegenwoordige titelbladen. Naam van drukker en plaats, datum en tijdaanwijzing werden gewoonlijk op het eind van het werk vermeld (colophon) of ontbraken geheel. De geldelijke waarde van i. loopt zeer uiteen; voor sommige zijn fancy-prijzen besteed. De wetenschappelijke waarde daarentegen is minder aan schommelingen onderhevig, vooral voorzoover zij in de plaats kunnen treden van verloren gegane handschriften van Grieksche en Latijnsche klassieken. Litteratuur: Panzer, Annales typographici ab artis inventae origine ad annum 1536 (11 dln. Neurenberg 1793—1803) en Maittaire, Annales typographici ab artis inventae origine ad annum 1557 c. append. ad annum 1664 (5 dln. Den Haag 1719— 41), waarbij M. Denis twee supplementen uitgaf (Weenen 1789) ; Hain, Repertorium bibliographicum usque ad annum 1500 (4 dln.
Stuttgart 1826—38), met register van K. Burger (Lpz. 1891) ; 2e uitg. (Londen 1902) in Copinger’s Suppl, te Hain ; Campbell, Annales de la Typographie néerl. au XVe siècle (Den Haag 1874) met 4 supp. voor Hollandsche; Pellechet, Catalogue génér. des incunables des bibliothèques publ. de France( Parijs 1897, tom. 1 en v.v.) voor Fransche ; Catalogue of books printed in the XV century now in the British Museum (sinds 1908 te Londen verschijnende) voor Engelsche. Voorts als facsimilé-uitgaven : J. W. Holtrop, Monuments typographiques (Den Haag 1868) ; Deutsche u. italien. Inkunabeln in getreuen Nachbildungen. Hrsg. von der Direktion der Reichsdruckerei. Begründet von K. Bürger, fortges. von E. Voullième (Berlijn 1916 en v.v.) ; Veröffentlichungen der Gesellschaft f. Typenkunde des XV.
Jahrh. Hrsg. von Is. Collijn (Uppsala 1907 en v.v.) ; Publications of the Type facsimile Society (Londen 1899 en v.v.) ; A. Claudin, Histoire de l’imprimerie en France au XVe et au XVIe siècle (Paris 1900—1904) dl. 1—3 ; Typographie ibérique au XVe siècle. Reproduction en facs. de tous les caractères typogr. employés en Espagne et en Portugal jusqu’à l’année 1500, av. notices crit. et biogr. par C. Haebler (Den Haag 1901, 1902) 2 dln.
