Geyser - is de naam van een toestel, waarin water wordt verwarmd door middel van gas. Met onderscheidt g. van het open en gesloten type. De oudste g. waren open. Hieronder verstaat men een zoodanige constructie, dat in het toestel het doorstroomende water in fijn verdeelden toestand direct in aanraking komt met de verbrandingsgassen.
Hoewel op deze wijze de warmte het best wordt benut, heeft een open g. het nadeel, dat het water een deel der verbrandingsgassen opneemt en daardoor b.v. voor het bereiden van spijzen niet aanbevelenswaardig is. Wanneer de brander niet is een zg. luchtbrander, dan kan het water bovendien roet meenemen. Om hun eenvoudige, weinig kostbare constructie worden open g. nog veel gebruikt in gevallen, waar het alleen betreft water voor een bad te verwarmen. Als materiaal voor de inwendige deelen van een g. is rood koper aangewezen. De aansluiting van den gastoevoer aan den brander wordt zoodanig uitgevoerd, dat ontploffingen bij het aansteken vermeden worden. Een andere veiligheidsmaatregel is het automatisch sluiten van den gastoevoer, wanneer door een of andere oorzaak de watertoevoer ophoudt, zoodat het toestel niet kan verbranden.
De goede werking van een open g. hangt niet af van de hardheid van het water, die bij gesloten g. wel eens aanleiding geeft tot storingen. — In een gesloten g. zijn water en verbrandingsgassen door een koperen wand van elkaar gescheiden. Bij sommige constructies doorstroomt het water een spiraalvormig gewonden buis, bij andere een watermantel, waarvan de binnenwand gegolfd is ter versterking en om een grooter oppervlak te vormen voor de aanraking met de verbrandingsgassen, waartoe ook een lamellenkrans aan de bovenzijde dient. Het aansteken van het gas op den brander geschiedt door een kleine ontstekingsvlam. De kranen in gas- en watertoevoer zijn zoodanig aangebracht, dat men eerst de ontstekingsvlam moet aansteken, daarna den watertoevoer openen en dan eerst kan de gaskraan worden geopend, die den toevoer naar den brander afsluit. Deze soort g. is voor inwendigen overdruk geconstrueerd, zoodat men het water b.v. in een douchebuis omhoog kan voeren. Wanneer het geldt de warmwatervoorziening van een geheel huis, dus behalve boven het bad, ook op waschtafels en gootsteenen warm water moet worden getapt, zoo past men een zgn. automatischen g. of warmwaterautomaat toe.
Deze is geconstrueerd voor den druk der koudwaterleiding en bezit een drukautomaat. Hieronder verstaat men een gaskraan, die onder invloed van den druk der waterleiding geopend wordt. Vanaf den g. voeren leidingen naar de tapkranen. Opent men een dezer kranen, zoo ontstaat een drukvermindering in de toevoerleiding, die de gaskraan van den automaat opent en eerst weer sluit als de tapkraan gesloten wordt. Het uitstroomende gas wordt door een steeds brandende ontstekingsvlam aangestoken. Om ontploffingen bij te snel openen van de gaskraan te voorkomen moet de automaat zoodanig zijn ingericht, dat deze kraan nooit anders dan langzaam geopend wordt.
Voor gevallen, waar een groot warmwatergebruik in korten tijd vereischt wordt, is de gesloten g. met temperatuurautomaat bedoeld. De g. heeft dan een grooter waterinhoud of staat met twee circulatieleidingen in verbinding met een reservoir (boiler), dat den voorraad bevat. De gastoevoer wordt nu geregeld door een kraan, die onder invloed van de temperatuur van het voorradige warme water wordt versteld. De automaat is zoodanig ingesteld, dat een bepaalde temperatuur van het water niet wordt overschreden. Er verbrandt dan nog slechts zooveel gas als noodig is om de warmteverliezen van den watervoorraad te dekken. De g. is aangesloten aan de koudwaterleiding, zoodat het afgetapte warme water door koud water wordt vervangen. Daardoor opent de temperatuurregulateur den gastoevoer zóólang, tot de gewenschte maximumtemperatuur weer is bereikt. — De toepassing van automatische g. voor warmwatervoorziening heeft het voordeel geen bediening te vereischen. Daartegenover staat echter, dat de gecompliceerde constructie der automaten licht aanleiding kan geven tot storingen, terwijl voor installaties van eenigen omvang, waarbij circuleerende leidingen naar de tapkranen noodig zijn om niet steeds een hoeveelheid koud water te moeten tappen alvorens het warme toestroomt, de hooge kosten van het gas een uitgebreide toepassing in den weg staan.
