Iannis, Frans componist, *29.5.1922 Braila (Roemenië); van Griekse afkomst. Xenakis studeerde wiskunde en architectuur te Athene (1940—47) en was te Parijs assistent van de architect Le Corbusier (1948—60).
Hij studeerde tevens muziek bij A.Honegger, D.Milhaud en O.Messiaen (1949—53) en volgde cursussen bij de dirigent H.Scherchen. In 1965 werd Xenakis Frans staatsburger. In 1966 stichtte hij een centrum voor mathematische en automatische muziek aan de Sorbonne te Parijs en in 1967 een dergelijk centrum aan Indiana University te Bloomington (VS). Aan beide centra doceerde hij compositie. In de hoogtijdagen van de serietechniek kritiseerde hij de begrenzingen van de twaalftoonreeks en introduceerde hij mathematische compositiemethoden (stochastiek). Metastaseis (1954; voor 61 instrumenten) was de eerste van een reeks van stochastische composities, waartoe behoren: Pithoprakta (1956), Achorripsis (1957), ST/10, ST/48, ST/4 en Atrées (alle 1962).
Metastaseis was gebaseerd op dezelfde berekeningen die werden gebruikt voor het ontwerp van het Philipspaviljoen op de te Brussel gehouden Wereldtentoonstelling (1968). Xenakis wilde de muziek formaliseren en een synthese bewerkstelligen van muzikale intuïtie en wetenschappelijke methode. Daartoe gebruikte hij in zijn latere werken steeds andere wiskundige theorieën. Zo is zijn musique symbolique, waartoe de composities Hernia (1960), Akrata (1965) en Nomos alpha (1966) behoren, gerealiseerd met behulp van verzamelingenleer, mathematische logica en groepentheorie. Composities: Stratégie (1962), Eonta (1964), Terrêtektorh (1966), Synaphai (1969), Linaia-Agon (1972), Evryali (1973), Theraps (1976), Xoaï (1976), Anemdessa (1979). Werken: Musiques formelles (1963), Musiques architecture (1971).LITT. M.Bois, I.Xenakis, the man and his music (1967); L.M.Cross, La pensée de Xenakis (1968).
