v./m. (-ten), formule waarin men een in een taal of in talen in haar ontwikkeling regelmatig optredende klankverandering uitdrukt.
(e) In de 19e eeuw is de historisch-vergelijkende Indo-europese taalkunde erin geslaagd steeds beter de historische klankontwikkeling te begrijpen als uitvloeisel van tegelijkertijd of na elkaar werkzame, regelmatig optredende veranderingen. Steeds minder waren de comparatisten uit het laatste deel van de 19e eeuw (de neogrammatici) bereid om de gedachte te aanvaarden, dat op een bepaald moment bepaalde klanken zich zonder aanwijsbare reden onttrokken zouden hebben aan een elders in de taal werkzame klankwijziging, een gedachte, die bij hun voorgangers principieel nog niet geheel was uitgesloten.
Klankwetten zijn geen natuurwetten; evenmin zijn het voorschriften; zij zijn niet anders dan samenvattingen in formule van geconstateerde klankcorrespondenties. Klankwetten zijn altijd aan een bepaalde tijd en plaats gebonden. Dat de neogrammatici zich een te eenvoudig beeld hadden gevormd van het proces van klankverandering is duidelijk geworden door het dialectgeografisch onderzoek dat vanaf begin 20e eeuw in Duitsland en in Frankrijk, later ook elders, werd ondernomen en dat terecht de door de neogrammatici veronderstelde, maar in werkelijkheid geenszins aanwezige homogeniteit van ‘het’ Frans, ‘het’ Italiaans’ enz. aan de kaak stelde. De dialectgeografische studies lieten o.a. zien hoe vernieuwingen zich verbreidden van bepaalde centra uit, waarbij veel taaldiversiteit als gevolg van uiteenlopende sociale en politieke factoren aan het licht kwam. Op grond van de door N.Chomsky geïntroduceerde opvatting dat iedere taal te beschouwen is als één samenhangend systeem van regels dat de sprekers van een taal hebben leren beheersen, is ook de kijk op het verschijnsel klankwet gewijzigd. Klankwetten worden steeds meer geïnterpreteerd in termen van regelverlies, regelverandering of regeltoevoeging.
LITT. W.P.Lehmann, Historical linguistics (1962);R.D.King, Historical linguistics and generative grammar (1969).
