v./m./o. (-’s),
1. derde letter (𝛾, r) van het Griekse alfabet;
2. (ook: gamme) toonladder (e), m.n. als oefening (spel of zang): gamma’s spelen; ook fig., vooral in samenst. (kleurengamma) en dan veelal o.: aanvankelijk in een donker — werkend, ging hij in latere jaren over tot een lichtere toon (e);
3.het verhoudingsgetal dat de contrastgraad aangeeft, waarin een lichtgevoelige laag de helderheidscontrasten in het ontvangen lichtbeeld verzacht of verhoogd weergeeft in zwartingscontrasten (symbool 𝛾) (e);
4. (natuurkunde) vero. gewichtsmaat: 1𝛾 = 10-9 kg.
(E) FOTOGRAFIE. Voor de bepaling van gamma (𝛾) worden de logaritmisch verkregen contrastwaarden met elkaar vergeleken. De bepaling geschiedt door het rechtlijnig deel van de >gradatiecurve te verlengen tot de horizontale as gesneden wordt en van de daar gevormde scherpe hoek de tangens te nemen (afb.); tan a = 𝛾. Het 𝛾 wordt eensdeels beheerst door de gradatiecurve van de emulsie, en anderdeels door aard en duur van de ontwikkeling; het stijgt bij voortgezette ontwikkeling en bereikt tenslotte een eindwaarde (voor de betrokken emulsie-ontwikkelaar-combinatie) die gamma-oneindig (yco) wordt genoemd. Als een negatief gelijke contrasten biedt als het ontvangen lichtbeeld gaf, is 𝛾 = 1. Voor normaal fotografisch gebruik is dit te groot, daar het positiefmateriaal deze contrastomvang niet verwerken kan.
Voor kleinbeeldnegatieven kiest men 𝛾 = 0,6-0,7 en voor groter formaat 0,7—0,85. Emulsies met zeer harde gradatie (‘grote steilheid’) zoals in de grafische industrie nodig zijn, bereiken 𝛾 = 2—6.
MUZIEK. Volgens het lettertoonschrift van Odo van Cluny, in de 11e eeuw overgenomen door Guido van Arezzo, was gamma de laagste toon van het toenmalige toongebied (de G uit het grootoctaaf ). De naam ging in het Frans over op de toonladder.
