Duits : Rohrdommel
Engels : Bittern
Frans : Butor étoilé
Fries : Reiddomp
Betekenis wetenschappelijke naam:
gesterde vogel die bulkt als een stier.
De naam Roerdomp is gevormd uit roer = riet, pijp, en uit een klanknabootsend woord dat het doffe geluid van het mannetje weergeeft. Men heeft daar verscheidene benamingen voor: balderen, blazen, brullen en pompen, vroeger dompen.
Een groot aantal volksnamen verwijst naar die mysterieuze, vooral in de paartijd vanuit rietvelden en moerassen klinkende roep.
Vergelijkbaar met Roerdomp zijn Raidomp (Gr), Reiddomper (Fr), Rietdomp (Tex), Roerdommel (RvN), dat op het Duitse Rohrdommel lijkt, Roesdomp (ZH, NB), Roosdomp (Ach), Rosdoompf (Wee), Roesdommer - het verschil met de huidige Nederlandse naam wordt steeds groter -, Roosdommel, Reurdottel (Gr) en Rommel- does (Lb).
De naam Butoor (NB), van het Frans Butor, dat vermoedelijk teruggaat op het vulgair-Latijn buti-taurus, betekent ‘boeroeper als een stier’, omdat de vogelroep zo klinkt. De streeknamen Pictoor en Pietoortje (Eem) zijn hiervan afgeleid, evenals het Belgische Puitoor en de Engelse naam Bittern.
Ieverzumpe (Ach) en Ieve(r)zomp (Ach) zouden ‘ergens in het drassige terrein’ kunnen betekenen, waarmee z’n verborgen bestaan in het rietmoeras is weergegeven. Ieprom (Ach, Twe), Ieperompe (Ach) en Iep(e)ron (Ach, Twe) houden verband met ieperig = zwaar tobbend. Deze vogelnamen doelen op het zwaarmoedig klinkende geluid.
Een gezegde was destijds: “As den Ieperon zeuven mal bloas, loopn de koein int volle groas”. Anders gezegd: als de Roerdomp zich voluit laat horen is het voorjaar zo ver gevorderd dat de koeien in de wei lopen.
Onduidelijk is de naam Haayong (Zaa). Mogelijk gaat het om een klanknabootsing. Wat geforceerd lijkt Brulaap (Ree), maar dit tekent wel de karakteristieken van de Roerdomp: z’n geluid en behendigheid in het riet. De naam Weerlam (Ut) wordt gedeeld met de Watersnip, bij welke vogel echter van een ‘blatend’ geluid sprake is. Hier kan sprake zijn geweest van een vergissing, zoals ook de naam Watermael destijds niet bij de Roerdomp bleek te horen maar bij de Zeehond.
De volksnamen Basblazer, Domphoren (NB), Domphorre (NB), Domp (NB) en Pomp-hoorn (NB) verwoorden z’n roep als die van een dof klinkende hoorn. Een van z’n Italiaanse volksnamen is zelfs Trombone.
Overigens vragen sommigen zich af of Domphoren misschien een omkering is van Hordomp, dat afkomstig is van de bijbelse naam van de Roerdomp Horothucil, later in het Oud-Hoogduits Horotumbil. ‘Horo’ betekent slik of modder en heeft dus op de biotoop betrekking. Andere namen bevatten tevens een element dat ‘rund’ betekent, zoals Moerasstier, Rietos, Marbolle (= meerstier), Reidbolle en Vaenebolle (Ach) (= ven-stier). Ze zijn vergelijkbaar met de Duitse volksnamen Moorochse, Mooskuh en Wasserochs. Uit de namen Bundte Reiger en Rietreiger blijkt dat de vogel tot de reigersoorten wordt gerekend en bont van kleur is. Zo vliegt hij net als een reiger met ingetrokken hals en naar achteren gestrekte poten.
In het voorjaar heeft hij een wat rossige gloed en noemt men hem Rosse Butoor en Rode Roerdomp.
Zoals bekend neemt hij bij dreigend gevaar de karakteristieke paalhouding aan om zich te camoufleren tussen het riet, hetgeen hem wegens de donkere stervormige vlekken op het lichaam (vgl. de wetenschappelijke naam) goed lukt.
De Roerdomp was vroeger een begeerde jachtbuit. Tegen die achtergrond is het te verklaren dat Rembrandt zich op een van zijn zelfportretten heeft afgebeeld als roerdomp-jager.
