De Herv. kerk (Plein 3), oorspronkelijk gewijd aan St. Willibrordus, is een tweebeukige kerk met zuiderzijkoor, noordtransept en een ranke toren van drie geledingen met ingesnoerde spits.
Van de begin-12de-eeuwse eenbeukige tufstenen kerk resteert een gedeelte van de noordmuur van het schip met sporen van romaanse rondboogvensters. De romaanse toren met rondboogfriezen verrees begin 13de eeuw.
De klokkenverdieping heeft men rond 1450 toegevoegd (klok uit 1454), toen ook het schip werd verhoogd en zijn huidige gotische gedaante kreeg. Het zuiderzijkoor was kort tevoren al gebouwd.
Begin 16de eeuw kwamen de sacristie, het noordtransept en de noordkapel tot stand, evenals het later deels verdwenen hoofdkoor. Nadat de kerk tijdens het beleg van Leiden in 1573 was verwoest, werd in 1593 het schip herbouwd.
De toren kreeg in 1740 de huidige spits en het zuiderzijkoor vermoedelijk in 1833 de huidige bekapping. Bij de restauratie in 1938-'41, onder leiding van H. van der Kloot Meijburg, heeft men de romaanse galmgaten van de toren gereconstrueerd, een nieuwe westingang gemaakt en het noordelijke dwarspand herbouwd.
Tot de inventaris behoren een tiengebodenbord (1604), een preekstoel en doophek (1768) en een door A.A. Hinsz gebouwd orgel (1769; vergroot 1792 door L. van Dam, gerestaureerd 1974).Op het kerkhof met hekwerk (1888) bevinden zich een vroeg-19de-eeuws grafmonument voor de familie Van Wassenaer en een grafzerk met marmeren inleg voor S. Wondt († 1866). Het van oorsprong 15de-eeuwse adellijke huis van Floris van Cralingen dient sinds 1612 als pastorie (Schoolstraat 2). Dit wit gepleisterde herenhuis, verbouwd in 1796 en in 1856 met een verdieping verhoogd, heeft nog overwelfde kelders en samengestelde balklagen.
