Monumenten in Nederland: Zeeland

R. Stenvert en C. Kolman (2003)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De St.-Lievensmonstertoren in Zierikzee

betekenis & definitie

De St.-Lievensmonstertoren (Kerkplein 2) is een robuuste, met natuursteen beklede, laat-gotische toren van twee geledingen met zware haakse steunberen en als traptorens fungerende middenberen in de noord- en zuidgevel. De westgevel bevat een rijk geprofileerd portaal in Brabantse gotiek.

Het geheel is rijk uitgevoerd met nissen, traceringen, balustrades en pinakels met hogels. Deze machtige toren, die ook wel de ‘Dikke Toren’ wordt genoemd, werd vrijstaand gebouwd naast de bijbehorende middeleeuwse kapittelkerk (gesloopt 1832).De bouw begon in 1454 (inscriptie en datering in de zuidelijke torentrap) onder leiding van Andries I Keldermans. Gepland was een toren van vier geledingen voorzien van een achtzijdige lantaarn met spits en met een totale hoogte van ongeveer 130 meter. Het ontwerp herinnert sterk aan de in dezelfde tijd gebouwde Mechelse St.-Romboutstoren, ontworpen door Jan II Keldermans. De bouw van de toren in Zierikzee verliep traag, mogelijk was het nodig om de grond te laten inklinken en ook de stadsbrand van 1466 zal invloed hebben gehad op de voortgang van de bouw; rond 1481 was de bouw pas tot plinthoogte gevorderd. Na een bouwcampagne van ongeveer dertig jaar onder Andries' zoon, Anthonis I Keldermans, stokte de bouw rond 1506. De tweede geleding met drie verdiepingen was toen op hoogte (ruim 50 meter). Inwendig zijn in de eerste geleding de aanzetten voor (niet gerealiseerde) gewelven te zien.

Men zag af van de bouw van de bovenste twee geledingen en lantaarn. In 1529 maakte de zoon van Anthonis I, Rombout II Keldermans, een ontwerp voor ‘een nieuwe brugge (balustrade) en spits’, maar tot de uitvoering daarvan kwam het niet meer. Het vervolgens geplaatste houten klokkenhuis met nooddak werd in 1836 vervangen door een eenvoudige tentvormige afdekking. Al in 1695 en 1839 vonden herstellingen aan de toren plaats. Restauraties zijn uitgevoerd in 1883-'97, onder leiding van E.J. Margry, en in 1923-'40.

Bij de laatste herstelwerkzaamheden in 1957-'72 heeft men onder meer de balustrade onder de vensters en die aan de top vernieuwd. Ook is toen de torenafdekking en veel van het natuursteenwerk vervangen.

< >