Gepubliceerd op 02-01-2020

Woonhuizen in Amerongen

betekenis & definitie

Het Drostehuis (Drostestraat 27) uit 1675 was de woning van de drost van Amerongen. Het in sobere classicistische stijl gebouwde eenlaags pand heeft een dwarsgeplaatst voorhuis en een haaks daarop staand achterhuis.

Het werd verbouwd in de eerste helft van de 19de eeuw.Ook elders in het dorp zijn eenlaags huizen te vinden die in opzet stammen uit het laatste kwart van de 17de eeuw. Het pand Gasthuisstraat 22 heeft de jaartalankers ‘1678’, maar veel van het metselwerk is recenter. Overstraat 14, met dwars voorhuis en haaks daarop geplaatst achterhuis, dateert uit het eind van de 17de eeuw. Het heeft echter een 18de-eeuwse voorgevel. Hof 2 is een tweebeukig 17de-eeuws huis, met aan de linkerzijde een overwelfde kelder. De Bylerhof (Gasthuisstraat 14-18) bestaat uit drie kleine woningen uit het laatste kwart van de 17de eeuw, oorspronkelijk bestemd voor weduwen van het kasteelpersoneel.

Aan de Nederstraat, die loopt langs de rand van het hoger gelegen kerkterrein, staan diverse 17de-, 18de- en 19de-eeuwse woningen. Nederstraat 7 en 9-11 zijn oorspronkelijk in het laatste kwart van de 17de eeuw als armenwoningen gebouwd, in opdracht van Margaretha Turnor. Ze zijn later gemoderniseerd. Nederstraat 2-10 is een complex van ruggelings geschakelde, 18de-eeuwse woningen aan de hoge zijde van de straat. Tot 1810 behoorden de huisjes aan de kerk. Bij de restauratie in de jaren zeventig van de 20ste eeuw zijn er telkens twee achter elkaar samengevoegd. Het dorp telt aan de Hof en langs de Nederstraat, de Overstraat en de Van den Boschstraat verschillende deftige huizen, vaak nog voorzien van een stoep met stoeppalen en kettingen.

Een goed voorbeeld is Overstraat 17, een eenlaags huis met een dwars voorhuis en een haaks daarop geplaatst achterhuis. Het is gebouwd in 1778 in opdracht van tabakshandelaar K. van Os. De voorgevel met kroonlijst is symmetrisch van opzet en heeft een ingangspartij met een houten, classicistische omlijsting en een bovenlicht met snijraam. Van het tweebeukige eenlaags huis Hoogerwerf (Overstraat 25) stamt de voorste beuk waarschijnlijk uit de 18de eeuw, maar het huis kreeg aan het begin van de 19de eeuw zijn huidige vorm. Het wit gepleisterde, tweelaags herenhuis Lindenhof (Overstraat 25) werd in 1841 gebouwd voor heelmeester N.B. Donkersloot.

Naast het huis staat een koetshuis met klokgevel. Uit 1841 dateert ook Nederstraat 13, de pastorie van de Andrieskerk. Het Witte Huis (Van den Boschstraat 2) is een tweelaags, dwarsgeplaatst herenhuis met mansardekap, dat in 1844 werd gebouwd voor Dirk Vos, kastelein van de herberg ‘Het Rode Hert’ (Van den Boschstraat 1). Het grootste herenhuis van Amerongen is Oranjestein (Drostestraat 2-6a), dat rond 1881 werd gebouwd in opdracht van notaris Immink. Het rechthoekige, wit gepleisterde gebouw is uitgevoerd in eclectische vormen. Later is ter rechterzijde een in vormgeving aangepaste, maar soberder gedetailleerde, vleugel aangebouwd.

De voorgevel kreeg bovendien links en rechts grote serres. Het pand is onder meer in gebruik geweest als hotel en Zendings-Diaconessenhuis. Eveneens in eclectische vormen en ongeveer in dezelfde tijd verrees het kubusvormige herenhuis Lievendael (Hof 6-10), in opdracht van de familie De Ridder. Vanaf 1890 is het een tijdlang hotel geweest; tegenwoordig is het deels notariskantoor en deels politiebureau. In het dorp zijn diverse diepe huizen met mansardedak te vinden; een monumentaal voorbeeld is Drostestraat 3, in 1894 gebouwd voor de arts W.H. Giltaij.

Vanaf het eind van de vorige eeuw werd bij een aantal huizen het voorhuis gedeeltelijk omgebouwd tot winkelruimte en voorzien van een houten winkelpui. Goede voorbeelden hiervan zijn Van den Boschstraat 66 en 74-76, Donkerstraat 1 en Overstraat 24-26, 48 en 55-57. Drostestraat 8 was vanaf de 17de eeuw het huis van de rentmeester van kasteel Amerongen. Het is in opdracht van G.J.G.C. graaf van Aldenburg Bentinck in 1908 ingrijpend verbouwd in traditionele vormen.

< >