De oudste bewaard gebleven woonhuizen in Apeldoorn dateren uit de eerste helft van de 19de eeuw. Hiertoe behoren het diepe huis Loseweg 292, dat mogelijk rond 1810 werd gebouwd, en het huis Krommenhoek (Mariastraat 44-46) uit 1836.
Neoclassicistische eenlaags burgerwoningen met verhoogd gepleisterd middenrisaliet werden vooral in de tweede helft van de 19de eeuw gebouwd.Voorbeelden hiervan zijn: Korte Nieuwstraat 2-17 (circa 1880), naar ontwerp van G. de Zeeuw, Mariastraat 34-36 en Canadalaan 21 en 27 (rond 1885). Vergelijkbaar, maar rijker en geheel gepleisterd, zijn de uit circa 1860 daterende huizen: Kerklaan 49, Wittensteijn (Loseweg 166), met neogotische details, en Frisolaan 24, met fronton en portico. Het in neoclassicistische vormen opgetrokken huis De Hermitage (Jhr. mr. G.W. Molleruslaan 38) werd rond 1850 gebouwd als dienstgebouw van één van de oudere landgoederen. Karakteristiek voor het derde kwart van de 19de eeuw zijn de blokvormige neoclassicistische herenhuizen, zoals: Apoldro (Loolaan 55-57), met een serre uit circa 1900, Kerklaan 33, Deventerweg 29, 38 en 45 en Loseweg 168.
Eclectische varianten hierop zijn de gepleisterde herenhuizen Kerklaan 29-31 en Kerklaan 41; het laatste heeft een hoektoren. De rond 1875 gebouwde gepleisterde villa Van der Houven van Oordtlaan 2 vertoont details in Willem II-gotiek. Het uit 1879 daterende pand Loseweg 142 heeft opvallende eclectische vormen. In 1890 kreeg de uit 1842 stammende villa Loolaan 24 een eclectisch aanzien naar plannen van C.W.A. de Groot. Vooral in het parkengebied verrezen rond 1900 veel grote villa's in neorenaissance-stijl, chaletstijl en jugendstil of in combinaties daarvan. De in 1895 gebouwde villa Boschlust (Loolaan 59) is een goed voorbeeld in neorenaissancestijl. Andere voorbeelden zijn: Wilhelminapark 9, Emmalaan 1, Mr.
Van Hasseltlaan 23 en Daendelsweg 19-21. Een late, markante neorenaissancistische villa is het hoekpand Sonnenburgh (Deventerstraat 39) uit circa 1902. Een vroeg voorbeeld in chaletstijl is de uit 1882 stammende villa Oranjelaan 9. Een sierspant en een veranda met balkon heeft de villa Klein Vredenoord (Mr. Van Hasseltlaan 25) uit 1899, vermoedelijk ontworpen door A. van Driesum. Andere goede chaletstijl-voorbeelden zijn: Daendelsweg 6, Emmalaan 3, 5 en 8-10, Frederikslaan 16 (1903), Wilhelminapark 8, 11 en 13.
Een combinatie van chaletstijl en jugendstil vertonen de door A. van Driesum ontworpen villa's: Sonnevanck (Deventerstraat 33; circa 1901), B. Backerlaan 4-4a (1902), B. Backerlaan 16, Emmalaan 11, Mariannelaan 4 en 6 (1902). Een variant op de chaletstijl vertonen de vakwerktopgevels van de rond 1905 gebouwde villa's: Amersfoortseweg 1 en 3, B. Backerlaan 15 en 30-32, Mr. Van Hasseltlaan 1 en 3. De eveneens in deze stijl opgetrokken dokterswoning Loolaan 45 kwam in dezelfde tijd tot stand naar plannen van J.A.
Wijn voor Y. Keijzer. Rond 1910 paste men voornamelijk verblendsteen en kalkzandsteen toe bij de late jugendstil-villa's, die overigens nog steeds van een sierspant werden voorzien. Voorbeelden hiervan zijn Prins Mauritslaan 9 (1909), ontworpen door G. Jochems, Bosweg 27 (1909), Prins Mauritslaan 19 (1910), Emmalaan 24 en Canadalaan 36 (1913). De rond 1915 gebouwde villa Nieuw Veldzicht (Amersfoortseweg 37) is ontworpen door K.P.C. de Bazel in nieuw historiserende stijl.
Karakteristiek voor zijn werk is de band in baksteenmozaïek onder de daklijst. Andere voorbeelden in deze stijl zijn Deventerstraat 37 (1909) en Paslaan 13 (circa 1915). Een karakteristieke combinatie van traditionalistische en expressionistische details is te zien in het werk van Chr. Wegerif en zijn neef A.H. Wegerif. Chr.
Wegerif ontwierp rond 1910 voor zichzelf de villa Kamp Links (Jachtlaan 8). Zijn belangrijkste werk is De Zeeuwsche Knoop (Tutein Noltheniuslaan 14), gebouwd in 1909 voor de Zeeuwse beeldhouwer P. Puype in een vormgeving met jugendstil- en arts-and-craftsdetails. Functionalistischer details hebben De Halve Maan (Coniferenlaan 3; 1915) en Edera (Eikenlaan 10; 1917). A.H. Wegerif ontwierp in 1912 voor zichzelf met ‘Um 1800’-details de villa De Pasch (Regentesselaan 11) en daartegenover voor zijn zuster Agatha de villa Op de Paschvier (Regentesselaan 12), die werd uitgerust met een foto-studio.
De voor hem kenmerkende ovale vensters zijn ook terug te vinden bij Asseltsestraat 286 (circa 1914) en De Zwaluw (Bilitonlaan 54; 1914). De villa De Essenhoeck (Soerenseweg 154) werd in 1920 gebouwd naar plannen van J.A. Heuvelink. De gepleisterde, horizontaal benadrukte, architectuur lijkt in zijn functionalistische vormen sterk op de uit 1915 stammende ‘Villa Henny’ in Huis ter Heide (U). De rond 1925 naar plannen van M. Huigen opgetrokken villa Van Haersma de Withlaan 9 heeft kenmerkende paraboolvormige dakvlakken. Opvallende expressionistische vormen vertoont ook de paddestoelachtige villa Tweede Beukenlaan 44 uit circa 1925, naar plannen van G.
Dijkstra. Andere expressionistische voorbeelden uit circa 1925 zijn: Catharinalaan 3 en 7, Frederikslaan 24 en Frisolaan 22. Het in 1930 naar ontwerp van T.J. Loggers gebouwde Huis Buis (Valkenberglaan 31) is een voorbeeld van laat expressionisme met functionalistische details. Dat geldt ook voor de villa Op 't Vievertien (Daendelsweg 1) uit circa 1935. Montanalaan 8 is een bungalow met vrijstaande gevelvlakken, gebouwd in 1956-'57 naar ontwerp van G.Th.
Rietveld en zijn medewerker J.B. van Grunsven voor A.R. Cordemeyer.
