Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Winkels in Zutphen

betekenis & definitie

Als gevolg van de ontwikkeling van Zutphen tot regionaal winkelcentrum, kwamen vanaf circa 1870 enkele winkelstraten tot ontwikkeling, zoals de Beukerstraat, Sprongstraat, Spittaalstraat, Korte en Lange Hofstraat.

Daar werd vaak de begane grond van oudere huizen tot winkel verbouwd, vanaf de eeuwwisseling gevolgd door geheel nieuwe winkels. Het mogelijk vroegste voorbeeld van een winkel is Bornhovestraat 37-39, waar zich naast de ingang van een ouder huis een winkelkast uit circa 1850 bevindt. Van rond 1860 zijn de winkelpuien van Nieuwstad 22, Korte Beukerstraat 7 en 9. Neoclassicistisch is de uit 1878 stammende winkelpui van Spittaalstraat 38 (met jaartallen 1840 en 1878). De in 1887 aangebrachte dubbele winkelpui van Barlheze 3-5 kreeg in 1919 een portiek. Eclectisch van vorm is de winkelpui van Nieuwstad 55 (circa 1880).

Een hele winkel in eclectische vormen is Turfstraat 2-2a (circa 1890), mogelijk naar plannen van J. Uiterwijk, die vermoedelijk ook verantwoordelijk is voor het ontwerp van de boekwinkel Turfstraat 19 (circa 1895). Neorenaissance vormen hebben de pui van Nieuwstad 56-58 (1904) en de hele winkel Groenmarkt 22 (circa 1910). Andere interessante puien zijn die van Korte Hofstraat 1a (circa 1905) en Lange Hofstraat 19 (1933), de laatste met marmoriet van de Stichtse Glasmaatschappij Utrecht. Speciale vermelding verdienen de door D.J. van Loo ontworpen winkels, die gekenmerkt worden door jugendstil-vormen, etalageruiten met gebogen vormen en glas-in-lood-decoraties die verwijzen naar het winkeltype. Dit laatste is nog niet het geval bij de koffiebranderij en winkel De Pelikaan (Pelikaanstraat 9-11), gebouwd in 1904 voor G.J. Garsen.

De oorspronkelijke functie en het originele interieur zijn bewaard gebleven. De bakkerswinkel Spittaalstraat 29 (1901) heeft tegeltableaus die verwijzen naar de graanoogst. Bij de winkel Spittaalstraat 20-24 (1902) herinnert het glas-in-lood in de vorm van pauwen en een weegschaal aan de oorspronkelijke functie als kruidenierswinkel. De pui van Beukerstraat 29 (1904) laat zien dat hier een boekhandel gevestigd was, maar bij de even oude pui van Sprongstraat 4 is de oorspronkelijke functie minder duidelijk.

Interessant zijn de winkels waarvan de puien zijn opgebouwd met een stalen balk en vooral stalen kolommen, de zogeheten klinknagelpuien. Voorbeelden hiervan zijn te vinden bij Korte Beukerstraat 6 (1906), Turfstraat 8 (1910) en Nieuwstad 32 (1911), alle naar plannen van P. Broekhuyzen, en Schupstoel 2 (1906), ontworpen door E.F.J. van Bruggen. Het winkelpand Turfstraat 5, met dubbelhoge winkelpui in eclectische vormen, is gebouwd in 1907 naar ontwerp van H. Schut. Jugendstil-details hebben de door T.A.

Trijssenaar ontworpen winkel Beukerstraat 61 (1912), evenals Barlheze 32 (1912) en Turfstraat 14 (1914). Rationalistische details vertoont de winkel Beukerstraat 11-13 (circa 1914). Karakteristiek voor de voorm. De Gruyter-winkels is Turfstraat 11 (1916), naar ontwerp van W.G. Welsing. Expressionistisch van vorm zijn de winkel Turfstraat 23 (circa 1925) en de gevel van Houtmarkt 47 (circa 1930).

Sober, maar karakteristiek, is de winkel Spittaalstraat 58, gebouwd in 1929 naar plannen van G.F. van Deursen. Functionalistische details hebben de krachtig vorm gegeven winkels Spittaalstraat 45 (1926) en Korte Hofstraat 5 (1932), beide naar ontwerp van G.J. Jacobs.

< >