Esdorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de hogere zandgronden van het Drentse plateau. In en rond Peize verrezen enkele voorname huizen, zoals het middeleeuwse Huis ter Hansouwe (De Horst) en het 18de-eeuwse Willingehuis (Roderweg).
In het begin van de 19de eeuw is de van oorsprong 16de-eeuwse havezate Huis te Peize (Brinkweg) gesloopt. In het begin van de 20ste eeuw zijn het Kymmellhuis (Kerkstraat) en het Huis Woldrust te Peizerwold (Woudrustlaan) beide 18de-eeuwse huizen afgebroken.
Peize heeft een opvallend open dorpsstructuur, met aan de Brinkweg een kerkbrink. In de 19de eeuw vond een verdichting van de bestaande bebouwing plaats en breidde het dorp zich langs de randen uit.
Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp vooral aan de noord- en oostzijde uitgebreid.
