kenmerkend voor wat zich aan de wil onttrekt. De → reflexen, de activiteit van het hart, de ademhalingsorganen, het spijsverteringsstelsel vormen de belangrijkste biologische automatismen van het organisme.
Normaliter krijgt een aangeleerde en dikwijls herhaalde handeling een automatisch karakter (bijvoorbeeld het vastmaken van knopen). Volgens de → psychoanalytici kunnen op zeer jeugdige leeftijd vastgelegde gedragspatronen in de loop van iemands verdere ontwikkeling automatisch herhaald worden. In sommige → pathologische toestanden (→ hysterie, → epilepsie) constateert men automatische activiteiten, zoals lopen of de trein nemen, handelingen die zich aan het → bewustzijn van de patiënt onttrekken. Dikwijls ook, bij een → delirium, vertonen patiënten tekenen van geesteüjk automatisme dat ze ervaren als een manipulatie van hun → persoonlijkheid: ‘men’ doet ze spreken of handelen; ‘men’ richt hun gedachten. → Gewoonte, Herhaling, Propaganda, Ritme.
