1. eig., vliegen, van vogels, bijen enz.; part. subst., volantes, ium, f. (sc. bestiae), vogels, Lucr., Verg.
2. overdr., van dingen, die door de lucht of in de hoogte zich snel bewegen, vliegen, volat vapor ad auras, Verg., volat ventus, Verg., tela volantia, Liv.; van elke snelle beweging = vliegen, volat currus, Verg., navis, Ov., litterae (brieven) Capuam ad Pompeium volare dicebantur, Cic., volat aetas, Cic., fama volat, m. acc. c. inf., het gerucht verbreidt zich, Verg.
3. vŏlŭi, veile,
I. in 't alg., willen, begeren, wensen,
a. c. inf., si volent proferre diem, Cic., velim scire, Hor.; m. acc. c. inf., iudicem me esse, non doctorem volo, Cic., si vis me fiere, Hor.; m. acc. en part., omnes vos oratos volo, Ter.; c. acc., faciam, quod vullis, Cic., quid amplius vis? Hor., ook van het levenloze, neque chorda sonum reddit, quem vult manus et mens, Hor.; m. ut (uti) en coni., volo, ut mihi respondeas, num etc., Cic.; m. enkele coni., visne hoc primum videamus? Cic., volo hoc oratori contingat, ut etc., Cic., quam velim, Bruto persuadeas, Cic.; absol., velit nolit, scire difficile est, of hij wil of niet, Cic., seu velint seu nolint, zij mogen willen of niet, Liv., volo in Graeciam (sc. proficisci), Cic.; samengetr. sis (= si vis), sultis, parenthetisch, refer animum sis ad veritatem, Cic., cave sis, Ter.; mihi volenti est aliquid, iets is naar mijn zin, quia neque plebi militia volenti putabatur, Sall.
b. vis of vis tu, c. inf., als uitnodiging of bevel = wilt gij niet, wilt gij alstublieft, vis tu homines urbemque feris praeponere silvis, Hor., vis tu fortius loqui? Sen.
c. elliptisch, v. alqm, iemd willen spreken, centuriones me veile postridie, Cic., si quid itte se velit, Caes., dic, quid est, quod me velis, Ter., paucis te volo, Ter.
d. v. bene, male alci, iemd genegen of ongenegen zijn, Pl., Ter.
e. v. alcs causā (m. en z. omnia), genegen zijn iets of alles voor iemd te doen, iemd alle goeds wensen, Varro magnopere eius causā vult omnia, Cic., volde eius causā volo, Cic.
f. quid sibi vult (res), wat wil, wat betekent, nec satis intellexi, quid sibi lex aut quid verba ista vellent, Cic., quid illae sibi statuae equestres inauratae volunt? Cic.
II. praegn.,
a. willen, bepalen, vaststellen, maiores, bis vos sententiam ferre voluerunt, Cic., parricidas insui voluerunt in culleum, Cic.; vand. het begin van wetsvoorstellen, velitis iubeatis, als voorstel aan het volk, om ze goed te keuren, Cic.
b. beweren, aannemen, quod minime illi volunt, Cic., me vult fuisse Rhodi, Cic., (Plato) sine corpore esse vult deum, Cic., is, quem voluerunt esse eloquentem, Cic., idem Aelius Stoicus esse voluit, Cic., regi tolerabili aut, si vultis, etiam amabili, Cic.
c. liever willen, wenselijker achten, m. volgend quam, b.v. malae rei se quam nullius duces esse volunt, Liv.
Samengetr., vin = visne, sīs = si vis, sultis = si vultis, (voorbeelden zie b.).
4. ōnis, f. vrijwilliger; plur., volones, van de na de slag bij Cannae wegens gebrek aan vrije manschappen in dienst genomen slaven, Liv.
