stĕti, stătum, stāturus (1);
I. in ’t alg.,
a. eig., staan, zich ophouden, - bevinden (van het levende zowel als het levenloze), ook m. praedicaats-adiectiva, b.v. qui proximi steterant, Caes., aheneus stes, als een metalen standbeeld, Hor. | in ’t bijz., van militairen = staan, opgesteld zijn, strijden, sub hoste, lager dan de vijand, Auct. bell. Afr., sub armis, Auct. bell. Afr., in acie, Auct. bell. Hisp., haud impari acie, Liv., in Asia totius Asiae steterunt vires, Liv.; van dienaren = staan, iemds bevel afwachten, sto exspectans, si quid mihi imperent, Ter.; veil staan, zich prostitueren, olente in fornice, Hor.; van gebouwen = klaar staan, gebouwd zijn, stabat opus, Ov.; van schepen en schippers = (voor anker) liggen, in Strymone, Liv., ad ancoram in salo, Liv., in solo ad ostium portus in ancoris, Liv.; recht overeind staan, omhoogstaan, -steken, steteruntque comae, Verg., Ov., stant setae, cristae, Ov. c. abl. = van iets stijf staan, vol staan, - zijn, stat nive candidum Soracte, Hor., stant lumina flammā, Verg.
b. fig., in fastigio eloquentiae, Quint., ante oculos meos, Ov., pericula stant circum alqm, Verg. | op iemds hand zijn, (hem) aanhangen, bij staan, m. ab of cum, Cic., of m. pro, b.v. pro alcs partibus, Vell. (zelden in alcs partibus, Curt.), of m. advv., gewl. overdr., b.v. unde ius stabat, ei etc., Liv., aliunde stet semper, aliunde sentiat, Liv., ook = tegenover iemd staan, iemds tegenstander zijn, m. in c. acc., Ov., of m. contra, Cic., of adversus, Nep., ook overdr., b.v. a mendacio contra verum, Cic. | op (iemd of iets) berusten, omnis in Ascanio cari stat cura parentis, Verg. | te staan komen = kosten, centum talentis, Liv., magno pretio, Hor., alci gratiis (of gratis), Cic.; overdr., multo sanguine ac vulneribus ea Poenis Victoria stetit, Liv.
II. praegn.,
a. eig., stilstaan, -houden, blijven staan, onbeweeglijk staan, quid stas, lapis? Ter., videsne navem illam? stare nobis videtur, Cic., stant aquae, Ov. overdr., van de tijd, veluti stet volucris dies, Hor. | van militairen = pal staan, stand houden, overdr. ook van de strijd zelf = staan, zijn, blijven, anceps dicitur certamen stetisse, Liv., ibi aliquamdiu atrox pugna stetit, Liv.; van rotsen, gebouwen enz. = vast onwrikbaar staan, blijven staan, stantibus Hierosolymis, Cic., stantia moenia, Liv.; van werptuigen = blijven zitten, - hangen, b.v. medio tergo, Ov.
b. fig., stilstaan, blijven staan, utinam res publica stetisset quo coeperat statu, Cio. | stare per alqm, aan iemd liggen, iemds schuld zijn, m. volgend quominus, Caes., Liv., quin of ne, Liv., Suet. | vast-, onwrikbaar staan, zich staande houden, blijven bestaan, per quos homines ordinesque steterim, Cic., stamus animis, wij houden goede moed, Cic., res publica stat virtute sua, Liv.; (bij iets) blijven, - volharden, (iets) nakomen, het (bij iets) laten, in fide, Cic., stare oportet in eo, quod sit iudicatum, Cic., c. abl., suis iudiciis, Cic., promissis, houden, Cic., eo stabitur consilio, Liv.; vast staan = vastgesteld, bepaald -, besloten zijn, tempus agendae rei nondum stare, Liv., stat sententia, Ter., vand. stat alci sententia c. inf. = iemd is vast besloten om enz., Liv., stat alci of alleen stat c. inf., Cic.; van toneelspelers en stukken = zich staande houden, bevallen (tegenover cadere, exigi), b.v. in his, quas . . ., partim sum earum exactus, partim vix steti, Ter., illi, scripta quibus comoedia prisca viris est, hoc stabant, Hor.
