rettŭli, relātum, ferre,
I. a. (naar zijn plaats) terugdragen, -brengen, candelabrum, Cic., pecunias in templum, Caes., alqm in Palatium, Suet. | terugbrengen = teruggeven, pateram, Cic.; overdr., ad equestrem ordinem iudicia, Cic. | weer opgeven, - uitspuwen, vina. Verg.; weerkaatsen, doen weerklinken, in het pass. = weerkaatst worden, weerklinken, voces refert, spreekt na, Ov., ex tortuosis locis et inclusis soni referuntur ampliores, Cic. | terugdragen = doen terugkeren, me referunt pedes in Tusculanum, trekken mij mijn voeten weer enz., Cic., inz. referre se of mediaal referri, zich terugwenden, zich terug of weer begeven, terugkeren, -trekken, se iterum Romam, Cic., classem relatam nuntio, Verg., en fig., ut eo, unde egressa est, se referat oratio, Cic.; overdr., terugvoeren, -brengen, doen terugkeren, alci praeteritos annos, Verg., ook = terugwenden naar, weer richten op, oculos animumque ad alqm, Cic., animum of se ad alqd, Cic., ook = (in een toestand) terugbrengen, animum ad firmitudinem, Tac., multa in melius, weer ten goede keren (van de tijd), Verg., consilia in melius, de boze gedachten weer in gunstige veranderen (van Juno), Verg., ook = weer voor het gerecht brengen, rem iudicatam, Cic., ook = (op iets) terugvoeren, (naar iets) beoordelen, (met iets) in verband brengen, - vergelijken, (aan iets) toeschrijven, b.v. omnia ad voluptatem, Cic., alqd ad se ipsum, Cic. | terugtrekken, naar achteren verleggen, castra, Liv., ad Thyneta rursus castra, Liv., inz. ref. pedem en dgl., refl. se referre en referri mediaal = zich terugtrekken, terugwijken, ref. pedem, Caes., pedem of vestigia retro, Phaedr., Verg. (fig., vestigia in decimum annum, uitblijven, Verg.), gradus, Ov., van militairen, pedem, Caes., of gradum, Liv., se huc, se in castra, Caes., a prima acie ad triarios sensim referri, Liv. | terugdrijven (van de wind), alqm in ltaliam, Cic., ut naves eodem, unde erant profectae, referrentur, Caes.
b. (van een plaats als vondst, zegeteken enz.) terugbrengen, mee terugnemen, wegdragen, tabulas repertas ad Caesarem, Caes., inz. van militairen, opima spolia, Liv., signa militaria, Caes., non incruentam victoriam, Liv. | (mondeling) mee terugbrengen, rapporteren, overbrengen, responsum, Cic., mandata alci of ad alqm, Caes., responsa ad alqm, Caes., m. acc. c. inf., of m. afh. vraag, Liv.
c. (tegenover iets als vergoeding) terugbrengen, teruggeven, beantwoorden, vergelden, par pari, gelijk met gelijk, Ter., vicem, Ov., alci plurimam salutem, Cic., inz. gratiam, zie gratia. | (mondeling) beantwoorden, antwoorden (op), alcs defensioni, Cic., alci, Cic., en zo referret aliquis, Cic., Anna refert, Verg., quum talia rettulit hospes, Ov.
d. terugbewegen, -wenden, -trekken, in alqm oculos, Verg., os in se, Ov., manus, Ov., manus ad capulum, Tac.
e. herhalen, weer in zwang brengen, vernieuwen, herstellen, hanc maiorum consuetudinem, Cic., mysteria, Cic., idem responsum, Liv. | afspiegelen, het evenbeeld zijn van, alqm ore, Verg., matrem reddit ac refert nobis, Plin. ep.
II. a. (het voor iemd bestemde, iemd toekomende) overbrengen, brengen, afleveren, frumentum omne ad se referri iubet, Caes., pecuniam populo, aan het volk = aan de schatkist, Cic., en zo pecuniam in aeratrium, in publicum, Liv., rationes ad aerarium, Cic., (ook alleen rationes, Cic.), ad Caesarem publicas cum fide rationes, Caes., aera (schoolgeld) octonis idibus, Hor. | (als offer, wijgeschenk) aanbieden, wijden, variis tumulo sollemnia ludis, Verg., lauream Capitolino Iovi, Suet. | (aan iemd) overdragen, consulatum ad patrem, Cic. | (door rede of geschrift) overleveren, opgeven, melden, mededelen, certorum hominum sermones ad alqm, Cic., alqm in deorum numero, onder de goden vermelden, Cic., absol., refero ad Scaptium, Cic. | (ter beoordeling) voor iemd brengen, (iemd iets) voorleggen, omnia ad oracula, Nep., ad alqm de alqa re, Cic., of de alqo, Nep., id ad populum, Cic., inz. referre ad senatum, Cic., en in hetmverband alleen referre, Sall., iets voor de senaat brengen, aan de senaat een voorstel doen, ook de alqa re, Cic., of m. afh. vraag, b.v. quid de his fieri placeat, Sall.
b. inschrijven, boeken, noteren, nomen in tabulas, in codicem, Cic., alqd in commentarium, Cic., epistolas in volumina, opnemen, Cic., alqm in proscriptos, in reos, Cic., alqm inter deos, Cic.; inz. = boeken, verantwoorden, acceptas pecunias, Auct. bell. Alex., pecuniam operi publico, onder de rubriek „voor een publiek gebouw”, Cic., alqd (alci) aeceptum referre, zie accipio; overdr., r. alqm (alqd) in of inter c. acc., iemd (iets) ergens onder rekenen, tellen, terram et caelum in deos, Cic., eodem Q. Caepionem, tot dezelfde categorie rekenen, Cic.
