eigenlijk Gajus Julius Caesar Octavianus, 63 V.C.-14 n.C., eerste Rom. keizer, neef van Julius Caesar; door deze geadopteerd en tot erfgenaam benoemd. Na Caesar’s dood (44 v.C.) eerst met senaat tegen Antonius, daarna (43) met Antonius en Lepidus (2e driemanschap) tegen senaat.
Dit triumviraat overwon de moordenaars van Caesar, Brutus en Cassius en Sextus Pompejus, waarna Lepidus terzijde werd geschoven. Octavianus heerste nu (36) over het W., Antonius over het O. Deze, met de Egypt. koningin Cleopatra verbonden, kwam met Octavianus in conflict en werd verslagen bij Actium (31 v.C.); Antonius en Cleopatra doodden zich. Octavianus, thans alleenheerser, verkreeg 27 v.C. de titel „Augustus"; liet het bestuur aan senaat en volk en werd zelf princeps, was echter in feite de enige machthebber. Deed een nieuw Rome verrijzen, zorgde voor regelmatige korenuitdelingen, beschermde kunsten en wetenschappen: de gouden eeuw der Lat. letterkunde (Vergilius, Horatius, Livius, Ovidius). Schepper van het Rom. wereldrijk, waarvan hij de grenzen practisch voor eeuwen heeft vastgelegd.
In het W. werd de Rijn de grens: de overschrijding bezorgde de Rom. de verpletterende nederlaag (9 n.C.) in Teutoburgerwoud. Zijn regime leefde voort als de „eeuw van A.”, hoogtepunt der Rom. geschiedenis.
