Reuk is een sociaal-cultureel fenomeen dat betekenis geeft aan geur en stank. Wat als aangenaam of onwelriekend wordt beschouwd, is historisch en maatschappelijk bepaald. Geur beïnvloedt onderbewust gedrag, van aantrekkingskracht tot afkeer, en versterkt sociale codes. Denk aan slechte adem, frisse deodorant, verleidelijke parfums, exotische ruikend zeepjes en zo meer.
Het reuk-landschap kent betekenisgeving toe aan negatieve respectievelijk positieve geuren. Stank werd en wordt geassocieerd met ziekte, verval en lage status. Historisch gezien hadden prostituees, heksen en menstruerende vrouwen, een ‘onreine’ geur. Daartegenover stond de vermeende zuiverheid van geur van maagden. Parfum werd gezien als een teken van macht en luxe; koningen en de elite omhulden zich met de meest goddelijke geuren. Zelfs hun fonteinen en honden moesten heerlijk ruiken.
Geur neemt in de zintuiglijke hiërarchie een ondergeschikte plaats in: zicht staat bovenaan, gehoor halverwege, reuk onderaan. Elkaar besnuffelen blijft iets dierlijks. Lichaamsgeuren, lijkenlucht en de stank van leerlooiers, visboeren, slachters en putjesscheppers golden als tekenen van degeneratie. Overheden en medici trachtten via hygiëne, steriliteit en zeep deze ‘negatieve’ geuren van de onderklasse uit te bannen. Dit proces van deodorantsering of ‘ontgeuring’ verschoof tijdens de industrialisering van maskering naar eliminatie van kwalijke geuren en geurtjes. Er ontstond steriele frisheid.
In de westerse cultuur vindt een herwaardering van geur plaats. Arabische parfums zijn in opkomst. Deze herwaardering van geur weerspiegelt een bredere culturele verschuiving waarin zintuiglijke beleving en authenticiteit centraal staan. Natuurlijke aroma’s en etherische oliën versterken de ‘vrouwelijke’ identiteit. ‘Zware’ parfums en gedurfde aftershave winnen terrein op zoek naar mannelijkheid. Wierookstokjes op maat, diverse aromabranders, nostalgisch bakkerijen die kaneelkoekjes verkopen, geurparels voor wasmachines etc. Reuk is niet alleen een biologisch zintuig, maar ook een diepgeworteld cultureel fenomeen dat voortdurend evolueert. Reuk lijkt in onze samenleving herontdekt.
