Liegen is met opzet de ander niet de waarheid vertellen, een foutieve indruk geven, voor de gek houden, op het verkeerde been zetten en meer.
Kinderen liegen niet echt, zij jokken meer. Een kind kan zielig doen, theatraal de aandacht trekken, zich aanstellen, overdrijven, enzovoort. Uit verlegenheid in woord en gebaar leugentjes verkopen, waarbij de onschuld van het kind altijd voorop staat. De kleine jokkebrok komt er in principe mee weg. De kunst van jokken krijgen kinderen spelenderwijs onder de knie.
Leren jokken is oefenen voor later. Deze vaardigheid is noodzakelijk omdat de intentie later van doorslaggevende betekenis zal blijken. Jokken is onschuldig, maar volwassenen die in woord en gebaar leugentjes verkopen? Was hun leugen goedbedoeld of werd met opzet kwaadwillig gelogen?
Goedbedoeld liegen komt veel voor. Bijvoorbeeld niet de waarheid spreken om klikken of verraad te voorkomen. Een verhaal ombuigen om anderen te ontzien. De integere leugen om bestwil van bijvoorbeeld de behandelend arts en – belangrijk – het zwijgen om bestwil door in een godsdienst-vijandige omgeving niets over eigen heilig geloof te vertellen, zijn beide voorbeelden van liegen met goede intentie. Ook de sprookjesachtige verhalen van migranten in diaspora, met halve waarheden uit het verleden, dragen bij aan de vorming van groepsidentiteit.
Kwaadwillig liegen is opzettelijk schaden. Met voorbedachten rade de ander kwaad doen, met een pokerface gewetenloos opereren. Een vals register bespelen, onjuist voorlichten, doortrapt nepnieuws brengen, heimelijk bedriegen, professioneel bedonderen, bewust en weloverwogen liegen over corruptie, seksueel geweld of incest. En de boosaardige ex-president, de pathologische leugenaar met zijn diabolische bullshit. Of een andere politicus die door zelfverblinding de waarheid ontkent en onbedoeld een onwaarheid verkondigt.
De uiteenlopende vormen van liegen – de onschuldige, goedbedoelde respectievelijk kwaadwillige vorm – overlappen elkaar. Maatgevend voor de aanvaardbaarheid is de boze opzet van desinformatie, het willens en wetend bedriegen, de moedwillige beschadiging, de voorbedachte rade en meer.
