Giftig optimisme is andermans emoties ontkrachting zonder dat is na gegaan wat zijn of haar ‘negatieve emoties’ precies omvatten met als mogelijk gevolg dat de ander extra verdriet, woede, schaamte, verlegenheid of eenzaamheid ondervindt.
Giftig optimisme of toxische positiviteit is een vorm van hersenspoeling. Is psychologische manipulatie, waarbij bijvoorbeeld het slachtoffer van ongewenste intimiteiten zó wordt beïnvloed dat zij aan zichzelf gaat twijfelen. De ontkennende of bagatelliserende dader reageert met 'Je vroeg er toch zelf om?', 'Doe niet zo negatief!' of ‘Wees eens wat vrolijker’. Dergelijke technieken van ‘brainwashing’ komen neer op epistemisch onrecht. Giftige optimisten erkennen de ander niet als volwaardig bezitter van kennis, deskundigheid en ervaring.
Op collectief niveau vormt giftig, toxisch, geforceerd of onrealistisch optimisme soms onderdeel van bewust beleid. Zoals tijdens een crisis druk ontstaat positief te blijven hoe negatief de omstandigheden ook zijn. Wat er ook gebeurt, vertel niet de waarheid over hoe de situatie binnen het bedrijf, de zittende regering of aan het front feitelijk is. Langzaam maar zeker creëert dit een wanverhouding tussen fictie en ontkende realiteit, wat uitmondt in uitputtende niet-pluis-gevoelens. Vooral via sociale media wordt systemisch giftig optimisme verspreid, wat bijdraagt aan collectieve cognitieve dissonantie. Weerstand daartegen begint bij het erkennen van eigen emoties en het stellen van grenzen.
