Een epifanie of openbaring is een plotselinge, bovenzinnelijke ervaring. Naast godsdienstige openbaringen komen er ook seculiere momenten van onmetelijk inzicht voor.
Een openbaring krijgt betekenis doordat de direct betrokken persoon plotseling geraakt wordt door een buitengewone ervaring die hij of zij daarna wil delen of waarover getuigd wil worden. Een godservaring markeert de plaats van openbaring, en de kracht van de verschijning zorgt voor een heilig moment, waardoor het als iets eeuwigs wordt ervaren. Het Driekoningenfeest viert van oorsprong een religieuze openbaring.
In seculier opzicht is een openbaring een aangehouden moment van inzicht, cruciale momenten van luciditeit en diepe betekenis. Hogere machten kunnen zich plotseling openbaren. Kenmerkend voor de epifanie is de alledaagse omstandigheid waarin de openbaring plaatsvindt. Denk bijvoorbeeld aan Archimedes die in een wastobbe zit en "Eureka!" roept, of een museumbezoeker die voor een schilderij van Rothko staat.
Zintuiglijk gezien leidt de epifanische beleving tot een transformerende ervaring die raakt, existentieel optilt en op dat moment nauwelijks te bevatten is. Het is een zogenoemd AWE-moment van ontzag, soms gepaard met diepe verwondering, mystieke verlichting, sublieme ervaringen en scherpe inzichten. De epifanie overkomt ons, en de kunst is om het bezielde moment te grijpen. Dergelijke onmeetbare ogenblikken zijn niet te forceren en behoren tot de zeldzame, indringende gebeurtenissen van spiritualiteit in het leven.
Later blijft de openbaring, met haar ingrijpende karakter, in het geheugen gegrift. De geschiedenis toont steeds opnieuw het belang van de epifanie of openbaring voor de samenleving aan.
