WYK, is eene Ambagtsheerlijkheid en Dorp, in het gedeelte van Zuidholland, het Land van Heusden genaamd, ten Noorden der Stad van dien naam gelegen. Volgens zommigen zou de overstrooming van de Maas, toen dezelve nog onbedijkt lag, aanleiding hebben gegeeven tot het bouwen van het Huis op den Berg; en dat vervolgens, rondom hetzelve, andere Huizen zouden getimmerd zijn; die tot een Dorp zijnde aangegroeid, aan het zelve den naam van Wijk gaven, om daar mede het oogmerk der bouwinge aan te duiden.
Schoon het waarheid is, dat het opwerpen van hoogten, als wijkplaatzen tegen overstroomingen, van ouds, in vrij algemeen gebruik geweest zijn, vooral in Friesland, en ook in zommige oorden van Holland, twijfelt men, egter, of deeze naamsreden op Wijk kan worden toegepast.Wat hier van zij, de Ambagtsheerlijkbeid Wijk is van aanmerkelijke uitgebreidheid, en van merkelijk gewigt voor haaren eigenaar en de bewooners, van wegen den vrugtbaaren grond, welken men, genoegzaam door het geheele Distrikt, aantreft. Het getal van Huizen, zo in het Dorp als elders, zal om en bij de honderddertig bedraagen. Het Dorp Wijk is een van de grootsten in den Lande van Heusden, en zeer vermaaklijk door zijne aangenaame ligging, te midden van hoog opgaand geboomte. De Kerk is een deftig gebouw, pronkende met een hoogen spitzen Toren. De Hervormde Gemeente heeft hier haaren eigen afzonderlijke Leeraar. De aloude Kronijken laaten geenen twijfel over, aangaande het voorneemen, welk men, nu reeds lang geleeden, hadt opgevat om het Dorp Wijk tot eene Stad te maaken.
Inderdaad hadt men reeds, ter volvoeringe van dit voorneemen, een ontwerp gemaakt. Ten bewijze hier van kunnen dienen de benaaming en de Rooijing van verscheiden Straaten, welke men voorneemens was aan te leggen. Intusschen, door opkoomende beletzels van verscheiden aart, welke het onmogelijkheid der bereikinge van het vastgestelde oogmerk deeden zien, heeft men zich genoodzaakt gevonden, dit Ontwerp te laaten steeken. Het Geslagt VAN WYK, eigenaars der Heerlijkheid en van het Huis op den Berg, is zeer vermaard in ‘s Lands aloude Geschiedenissen.
Voorts ontmoet men, in de Ambagtsheerlijkheid Wijk, verscheiden adelijke Huizen en Kasteelen; zommigen van welke, egter, in hunne puinhoopen slegts eenige flaauwe overblijfzels en kenmerken vertoonen van hunnen alouden luister. Dit, onder andere, is het geval van het Huis op den Berg, waar van slegts eenige dikke Puinbrokken zijn overgebleeven. Een felle brand bragt hetzelve tot dien staat van vernederinge. Even eens, wat den vervallenen toestand aangaat, is het gelegen met het van ouds beroemde Monnikenhof, dus genaamd, deels om zijnen voormaaligen luister, welke het met den bijnaam van Hof deedt praalen; deels om dat het ter woonplaatze diende voor eenige Leden der befaamde Orde van de Tempelieren. Zij hielden alhier hun verblijf tot in den Jaare 1313, wanneer zij, eenen enkelen uitgezonderd, die, tot zijn geluk, thans buiten het Klooster vertoefde, in eenen zelfden nacht, gelijk op veele andere plaatzen gebeurde, op bevel van den Roomschen Bisschop CLEMENS DEN V, gedood wierden; ’t welk, zo als bekend is, de vernietiging hunner Orde ten gevolge hadt. Behalven deeze, ontmoet men nog in het Ambagt Wijk, de Huizen of Kasteelen Wijkerstein, Eikenstein en Kraanenburg, gemeenlijk, hoewel t’onregt, Kroonenburg geheeten.
Zie GOUDHOVEN, Kronijk; OUDENHOVEN, Beschrijving van het Land van Heusden; HALMA, enz.
