Gron.: Holwier. Dorp bestaande uit de samengegroeide wierden Katmis, Bansum en Holwierde in de gemeente Delfzijl ten N. van Appingedam, verbonden met Krewerd door de Krewerderweg en de Holwierderweg.
In het dorp stond een van de juffertorens die dienst deed als baken voor de schepen op de Eems. In 1806 werd de stenen helm eraf genomen, in 1836 stortte hij in en in 1855 is hij gesloopt; hij was ongeveer 60 m hoog. De tufstenen kerk dateert in oorsprong uit het eind van de 11de eeuw; in het derde kwart van de 13de eeuw is ze verhoogd in baksteen; in het begin van de 14de eeuw is ze vergroot met dwarspand en koor. Ze is vervallen en verminkt in de 19de eeuw. De tegenwoordige vormgeving van exterieur en interieur is het resultaat van een omstreden restauratie in 1945-1951. Er bevinden zich een laatgotische houten doxaal, enkele voorreformatorische banken, waarvan een met 1559 is gedateerd, en een preekstoel en avondmaalstafel uit het midden van de 17de eeuw.De kerk van Holwierde heeft evenals het gehele dorp zwaar geleden bij de bevrijding op het eind van WOII (april 1945). In 1951 is de kerk hersteld. Er staat een Duitse bunker uit 1943-1944.
Bij Holwierde stonden de borgen Eisingeheem en Nansum (zie Nansum); de eerste verdween al in de 17de eeuw en op het borgterrein verrees een boerderij, eveneens verwoest in 1945. Vermeldenswaard is ook de duivelsflint: een steen met een aan de duivel toegeschreven voetafdruk.
In de 13de eeuw Halwirth, Haljwirth = mogelijk halve wierde; wellicht toch eerder Halu-wirth = afhellende of laaggelegen wierde.
Schimpnamen voor de inwoners: Doofpotten, Teertunnen en Katten.
Lit.: E. de Boer, LE. Bos en O.T. Mulder-Steenbrink (red.). Het Bierumer boerderijenboek. Een bijdrage tot de geschiedenis van noordoost-Fivelingo (Scheemda 1996); Gedenkboek; uitgegeven bij het 150 jarig bestaan van de Gereformeerde Kerk Bierum-Holwierde (Bedum 1994); Formsma, Ommelander borgen en steenhuizen, 165168; J.B. Bronsema, Bierum, Godlinze, Holwierde, Krewerd, Losdorp en Spijk in oude ansichten (2de druk; Zaltbommel 1975).
