Periode van bezetting door Duitsland gedurende de periode mei 1940-april 1945. Na de inval van de Duitse bezetter bleven de meeste Nederlandse ambtenaren in eerste instantie op hun post.
J. Linthorst Homan bleef werkzaam als Commissaris, maar onder toezicht van een Beauftragte, H. Conring. Door zijn toedoen kwamen er successievelijk NSB-ers op ambtelijke posten. Tot augustus 1941 functioneerden provinciaal en gemeentelijk bestuur nog min of meer normaal. Per 1 september van dat jaar werden de werkzaamheden van Provinciale Staten en gemeenteraden echter beëindigd.
De macht kwam aan de nieuwe Commissaris, C.F. Staargaard, en de burgemeesters, die rechtstreeks onder de secretaris-generaal van binnenlandse zaken ressorteerden.De NSB kreeg geen politieke zeggenschap in het nieuwe bestuur - die hielden de Duitsers maar was vooral propagandistisch actief. De NSB-landdagen waren grote politieke manifestaties.
De Duitsers brachten hun eigen politie mee en lieten deze functioneren naast de Nederlandse. De Sicherheitspolizei en de Sicherheitsdienst waakten vooral over de Duitse belangen. De Ordnungspolizei of, naar de groene uniformen, Grüne Polizei voerde de arrestaties, razzia’s en deportaties uit en werd daarmee het schrikbeeld van menig Nederlander. Organisatorisch werden rijks- en gemeenteveldwacht in 1943 verenigd in een centrale staatspolitie onder leiding van politie-president Ph. Blank. Eveneens sinds 1943 was er een Landwacht, aanvankelijk opgezet om NSB-ers te beschermen tegen toenemende agressie. Feitelijk echter assisteerde de Landwacht vaak bij razzia’s tegen joden, onderduikers en illegalen.
Vooral de Joodse gemeenschap heeft zwaar geleden onder de Duitse bezetting. Voor de oorlog woonden in de gehele provincie joden, maar nadien kenden alleen Stadskanaal en Groningen nog kleine gemeenschappen. Vanaf 3 mei 1942 moesten joden verplicht de gele ster dragen ter onderscheiden. Vanaf het najaar 1942 werden zij successievelijk gedeporteerd naar de concentratiekampen in Duitsland.
In april 1945 werden de meeste Groninger plaatsen bevrijd. Op de 13e april begonnen de Canadezen de gevechten om de bevrijding van de stad, die tot 16 april duurden. Delfzijl was de laatste plaats die bevrijd werd, namelijk op 2 mei.
Lit.: E.A.J. Boiten, J.F.J. van den Broek en S. Broekema (red.), Groningen in oorlogstijd (Groningen 1980).
