In het oude Griekenland en in Rome legde men zich er reeds op toe om vanuit de gelaatstrekken en de totale verschijningsvorm van een mens zijn talenten en karakter af te leiden. Vooral door het werk van Johann Caspar Lavatars (Physiognomische Fragmente zur Beforderung derMenschenkenntniss und Menschenliebe, 4 banden, 1775) maakte de fysionomie een nieuwe bloeiperiode mee.
In de twintigste eeuw hielden onder anderen auteurs als Ph. Lersch (Gesicht und Seele, 1961) en L. Klages (Die Grundlegung der Wissenschaft vom Ausdruck, 1964) zich met het thema bezig.De fysionomen, denkers en duiders waren bijzonder gecharmeerd van de neus: ‘Een mooie neus zal nooit deel uitmaken van een lelijk gezicht. Men kan een vreselijk gezicht hebben, en toch over mooie ogen beschikken. Maar een mooie neus en een vreselijk gezicht gaan nooit samen. Ook vind ik op duizend fraaie ogen slechts één mooie neus. En waar ik ze ook tegenkwam, altijd weer ging dat gepaard met een voortreffelijk karakter’ (J. C. Lavater).
‘Als mensen een hoog ontwikkelingsniveau hebben en van binnenuit gedreven worden door een machtig en vitaal streven, dan wordt het gezicht scherper, de mond tekent zich vastberadener af en de krachtige neus is kenmerkend voor hun wijsheid’ (E. M. Arndt).
‘Wie spitse, smalle neusgaten heeft, is inhalig en wil steeds meer.
Wie grote, wijde neusgaten heeft, is niet zo slim. Wie heel kleine neusgaten heeft, die is onkuis’ (K. v. Megenberg).
Volgens Paracelsus wijst een spitse neus op een listig en spotachtig persoon, en een stompe neus op een kwade, valse, leugenachtige en besluiteloze persoon.
Sommige neusanalyses zijn spreekwoordelijk geworden en worden nog steeds gebezigd (‘Een spitse neus, een spitse kin, daar zit sinjeur de duivel in’, ‘Aan de neus van een meneer herkent men zijn jongeheer’).
Een jeukende neus duidt wisselend op nieuws, de komst van een geliefde of binnenkort bezoek, spoedig een goede maaltijd of een doodsbericht. In geval van een bloedneus is het gunstig als het bloed uit het rechter neusgat komt, want ‘als het linkerneusgat bloedt, mislukken alle voorgenomen plannen’ (Grimm, Deutsche Mythologie). In een oud kookboek lezen we een recept tegen neusbloedingen: ‘Om neusbloedingen tegen te gaan dient er varkensstront op het kolenvuur te worden gelegd, waarna het gezicht in de rook moet worden gehouden.’
Volgens een andere bron zal een kind dat snottert en dikwijls last heeft van een loopneus met veel verstand worden gezegend.
Als een geest niest, moet men hem ‘gezondheid!’ toeroepen, omdat hij er alleen op die wijze van verlost wordt. Blijft de wens uit, dan zal hij niezend verder dolen.
→ Waarzeggen.
