Een evangelist (gr. ‘euangelistes’, verkondiger van een goede, blijde boodschap) is een schrijver van een evangelie in het Nieuwe Testament, een boek dat onder zijn naam (bijvoorbeeld het evangelie van Lucas) de ‘blijde boodschap’ onder de mensen brengt. Het werk van zo’n auteur is nauwgezet beschreven door Lucas:
‘Reeds velen hebben getracht de gebeurtenissen te verhalen die onder ons hebben plaatsgevonden aan de hand van gegevens, welke ons werden overgeleverd door mensen die vanaf begin af aan ooggetuigen waren en dienst van het woord zijn getreden. Vandaar, edele Theofilus, dat ik ook besloot – na van meet af aan alles nauwkeurig te hebben onderzocht,- voor u een ordelijk slag te schrijven, met de bedoeling u te doen zien, hoe betrouwbaar de leer is waarin gij onderwezen zijt’ (Lucas 1: 1-4)
Twee van de vier evangelisten, Johannes en Mattheus, horen bij de twaalf apostelen. De andere twee, Lucas en Marcus, worden in de oosterse traditie ook apostelen genoemd, omdat ze tot de ‘zeventig’ behoren (zie aldaar). In de kunst worden ze meestal afgebeeld met hun symbolen. Deze zijn ontleend aan het eerste hoofdstuk van het bijbelboek Ezechiël, waarin sprake is van vier cherubs of cherubijnen. De eerste die de vier symbolen aan de evangelisten gaf was de heilige Ireneus van Lyon († ca 220). Volgens hem was de mens (of de engel) het teken voor Mattheus, de adelaar voor Marcus, de leeuw voor Johannes en de stier voor Lucas. De kerkvader Hiëronymus († 419 of 420), wiens interpretatie eerst in het westen en later ook in het oosten de overhand kreeg, verwisselde de symbolen voor Johannes en Marcus: Marcus werd de leeuw en Johannes de adelaar. De vier symbolen komen vaak voor op iconen met de Pantokrator. Zie ook: Evangelistensymbolen. Evangelisten worden op iconen vaak afgebeeld als sterk lichamelijke heiligen. Die lichamelijke kwaliteit wordt geassocieerd met de menswording van Christus. Zo worden Matteus en zijn symbool beschreven in een hymne van de veertiende eeuwse Byzantijnse dichter Manuel Philes:
Omdat je niet de lichaamsloze natuur van engelen hebt
heb je de vorm van een lichamelijke evangelist,
Niet omdat de engelen iets hogers hebben,
Maar omdat jij voor ons het vleesgeworden woord opschrijft.
De evangelisten, die de incarnatie (vleeswording) verkondigen, behoren meer dan alle andere heiligen tot de materiële wereld van het vlees.
