Engelenval is de opstand der engelen onder aanvoering van Lucifer. Engelen waren oorspronkelijk minder saai en gehoorzaam dan het lijkt.
Meteen aan het begin van de schepping ontstond onder een derde van de engelenbevolking muiterij in de hemel, onder aanvoering van de aartsengel Lucifer. Het gevolg was dat ze door de aartsengel Michaël en zijn heerscharen uit de hemel werden verdreven. Deze zogenaamde val der engelen wordt in de bijbel niet direct genoemd; slechts enkele passages werden later geïnterpreteerd als een commentaar op de val. Onduidelijk zijn ook de oorzaken voor de opstand. Volgens apocriefe teksten zondigden de engelen pas na de schepping van de mens, door verhoudingen met aardse vrouwen aan te gaan. Latere interpretaties zeggen dat Lucifer en zijn volgelingen Gods bevel negeerden om zijn nieuwste schepping, de mens, te vereren, en dat ze zelf naar goddelijkheid streefden. Hun zonde zou dus niet wellust maar hoogmoed zijn geweest. Uit de opstand der engelen ontstond het Kwaad, en de personificatie daarvan, de duivel. Die was nodig in het hele scheppingsverhaal om de mens tot zonde te bewegen. Zonder de engelenval had er geen zondeval kunnen plaatsvinden. In de theologie heeft men zich bezig gehouden met de vraag of de slechte engelen van het begin af aan slecht waren (God heeft dan het Kwaad van meet af aan in de schepping betrokken) of dat ze alleen een eigen wil hadden, waardoor ze tussen slecht en goed konden kiezen. (Augustinus heeft hierover geschreven in De Civitate Dei (de staat Gods), geschreven tussen 413 en 426). God strafte de gevallen engelen niet alleen door verdrijving, maar ook door de opstandelingen hun hemelse attributen te ontnemen. Lucifer, voor de val de schoonste van allen, veranderde in een demon. Het schilderboek van de berg Athos beschrijft uitvoerig hoe de metamorfose van de gevallen engelen moet worden uitgebeeld: vlak onder de hemel zijn de gevallenen nog engelachtig en licht van kleur; een laag daaronder zijn ze al wat donkerder maar hebben nog wel hun oorspronkelijke gedaante. Daaronder volgt een laag zwarte engelen en vervolgens wezens die half engel half duivel zijn die steeds donkerder worden, totdat er helemaal beneden alleen nog maar zwarte duivels te zien zijn. Ook de volkse fantasie heeft zich over de gevallen engelen ontfermd: vliegen en muggen die de mensen plagen worden beschouwd als gevallen engelen. Zoals in de ‘Legenda Aurea’ wordt gezegd: ‘ze vliegen veelvuldig om ons heen als muggen, zoals ettelijke heilige mannen werd getoond, want ze zijn zonder tal en vullen de lucht als muggen’. De muggenvleugels van de gevallen engelen zijn de laatste restanten van hun schitterende wieken, die hen op elk moment naar elke plaats in de hemel of op aarde konden brengen.
