Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Albeheerser

betekenis & definitie

Albeheerser of Pantokrator is een icoontype van Christus. De kerkvaders hebben de naam Albeheerser verder uitgewerkt en gelijkgesteld met de titel ‘Kosmokrator’. Deze naam werd in de keizercultus gebruikt om de wereldheerschappij van de keizer aan te duiden.

Omdat de keizer in de byzantijnse traditie werd beschouwd als de plaatsvervanger van God/Christus op aarde komt de wereldheerschappij aan Christus toe. Iconografisch komen de beelden van de keizer en van Christus overeen. De keizer met zijn majesteitelijke kledij en regalia troont temidden van zijn aardse hofhouding; Christus troont temidden van de Moeder Gods en Johannes en zijn hemelse hofhouding, de engelen. De opgeheven rechterhand van Christus is oorspronkelijk een spreekgebaar, warmee keizers en de Romeinse redenaars hun gehoor tot stilte maanden. In de christelijke betekenis wordt het spreekgebaar een zegengebaar. Christus als leraar en redenaar vestigt door zijn handhouding de aandacht op zichzelf en op het opengeslagen evangelieboek dat hij de beschouwer voorhoudt. In het boek is meestal de standaardtekst uit het evangelie van Matteus 11: 28-30 te lezen: ‘Komt allen tot mij, die uitgeput zijt en onder lasten gebukt en Ik zal u rust en verlichting schenken. Neemt mijn juk op uw schouders en leert van Mij; ik ben zachtmoedig en nederig van hart en gij zult rust vinden voor uw zielen want mijn juk is zacht en mijn last is licht.’