Er is sprake van onderwaarde wanneer de waarde van de woning lager is dan de (resterende) hypotheekschuld over deze woning. Een andere benaming voor onderwaarde is ‘onder water staan’. Onderwaarde kan leiden tot een restschuld, die door de eigenaar uit eigen vermogen aan de hypotheekverstrekker betaald moet worden.
Onderwaarde is niet van belang wanneer de woningeigenaar de woning niet verkoopt. In dat geval is er alleen sprake van een theoretische onderwaarde, omdat de marktwaarde van de woning op dat moment lager ligt dan de waarde van de hypotheek. De onderwaarde wordt pas problematisch bij verkoop van de woning, omdat er dan een restschuld ontstaat. Deze restschuld moet aan de hypotheekverstrekker voldaan worden.
Wanneer de woningeigenaar de hypotheek met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) heeft afgesloten kan het voorkomen dat de restschuld wordt betaald door het Waarborgfonds Eigen Woning. Hiervoor gelden wel voorwaarden, zoals het niet kunnen betalen van de maandlasten door werkeloosheid, arbeidsongeschiktheid of overlijden. Ook wanneer de schulden niet uit eigen middelen betaald kunnen worden en er alles aan gedaan is om de restschuld te betalen kan er aanspraak op de NHG gedaan worden.
Wanneer er geen hypotheek met Nationale Hypotheek Garantie is afgesloten is moet de restschuld uit eigen middelen betaald worden. In sommige gevallen is het ook mogelijk om de restschuld mee te financieren in de nieuwe hypotheek, maar vanaf 2018 is dit uitgesloten. Dan mag de hoogte van de hypotheek namelijk niet hoger zijn dan de aankoopwaarde van de nieuwe woning.
De overwaarde kan worden vastgesteld door een taxateur een taxatierapport op te laten stellen met daarin de waarde van de woning of te kijken naar de vastgesteld WOZ-waarde. De hoogte van de hypotheekschuld kan worden opgevraagd worden bij de hypotheekverstrekker.
