Respect. Moét je respect hebben voor andermans cultuur?
Moet je respect hebben voor andermans cultuur? Deze vraag wordt opvallend vaak in de moet-vorm gesteld. Daarmee wordt m.i. het eigen denken klem gezet. U kunt meer ontspannen denken als u zich de vraag stelt: Wil ik rekening houden met (dit aspect van) cultuur? U houdt immers ook geen rekening met alles van uw vrienden of partner. Bovendien: een cultuur kan (tijdelijk) antisemitisch of racistisch zijn. Daar wilt u waarschijnlijk geen respect voor hebben.
Respect. Waardoor voelen mensen gebrek aan ‘respect’?
Immigranten zitten meestal onderin de samenleving. Mensen op die posities krijgen weinig waardering. Schoonmakers krijgen minder respect dan managers. Lopende band werkers minder dan leraren. Het respectgevoel komt bij hen op spanning te staan door het continue gebrek daaraan. Wie hongerig is, denkt steeds aan voedsel.
Voor immigranten is er een extra bron van mogelijke eeraantasting: roddels over de eer van de familie, vooral over de eerbaarheid van de vrouw. Je bent dan eerloos als je je zus, je moeder, je familie, je geloof, je stam of je land laat beledigen. Ook een goedbedoeld grapje kan tot een sterk gevoel van eeraantasting leiden.
Westerlingen zeggen vaak dat zij voor zichzelf ‘eer’ en ‘respect’ niet zo belangrijk vinden. Waarschijnlijk kunnen ze dat zeggen omdat ze zelf voldoende respect ervaren. (Zie Eergevoel)
Respect. Allerlei maatschappelijke groepen eisen respect.
De laatste jaren eisen steeds meer groepen ‘respect’, niet alleen migranten. Ook taxichauffeurs, leraren en agenten willen ‘respect’. Individuen en groepen voelen zich vaker gedemoniseerd, ze voelen zich vaker het afvalputje van de samenleving en willen meer respect. Jongeren ervaren in deze samenleving een gebrek aan respect, veel ouderen ook.
In vroegere stabiele klassensamenlevingen lagen de rollen en de waarderingen vast en vrijwel iedereen had zich in zijn positie geschikt. Een laagopgeleide wist dat hij nooit hoog zou komen en de berusting kwam voort uit het feit dat het altijd zo was geweest. Onze samenleving belooft echter iedereen kans en een goede positie. Het aspiratieniveau van alle mensen ligt hoger. Daardoor berusten we minder. We willen allemaal meer. Als dat niet gerealiseerd wordt, voelen we een gebrek aan ‘respect’.
Respect. In de straatcultuur.
In de keurige ‘burgerlijke’ cultuur betekent respect dat je ruimte gééft aan elkaar: ‘Gaat u voor, ik kan wel even wachten’. In de straatcultuur daarentegen wordt ruimte geëist: ‘Ga opzij, loop me niet in de weg’. In de straatcultuur betekent respect: ruimte némen. Het respect staat in de straatcultuur continu op spanning. Disrespect is daar het ergste: ‘je moet me niet dissen’ (disrespect geven).
Er blijken dus twee volkomen tegenovergestelde betekenissen van ‘respect’ te zijn (Kaldenbach 2007).
