James Gilligan was dertig jaar gevangenispsychiater. Hij beschrijft in Violence, reflections on a national epidemic zijn ervaringen met de meest zware misdadigers in de Verenigde Staten. Letterlijk álle zware criminelen die hij heeft ontmoet, zijn mensen die zich langdurig vernederd hebben gevoeld, bijvoorbeeld door langdurige armoede, door werkeloosheid of door een vernederende ouder. Bovendien schamen zij zich diep voor het feit dát zij zich hierdoor vernederd voelen (blz. 111). Het erkennen van dit gevoel kan jaren duren. Op de tweede plaats zijn het mensen die geen andere dan een gewelddadige uitweg uit hun frustraties zien. Het derde kenmerk is dat zij moeite hebben met hun zelfbeheersing.
Ook de meest afschuwelijke moorden zijn, vanuit de moordenaar gezien, vaak een poging om eindelijk rechtvaardigheid te krijgen. Zelfs als het er op lijkt dat het de moordenaar uitsluitend om het geld ging, bijv. bij een roofoverval, ook dan blijkt een gekrenkt eergevoel vaak het echte motief. Dat is een verklaring van geweld op individueel niveau.
Maatschappelijk gezien is een groot verschil tussen arm en rijk de belangrijkste, uiteraard nooit de enige, factor die geweld in een samenleving verklaart. Karl Marx moet gezegd hebben: Niet het wonen in een hut is vernederend, maar het wonen in een hut naast een kasteel (Gilligan blz. 201). Uit overzichtstudies blijkt dat zelfs een verhoging van de werkeloosheid met slechts één procent al grote gevolgen heeft. Het leidt in een land op den duur tot twee procent meer sterfgevallen, waaronder ook meer zelfmoorden. Het aantal kinderdodingen vermeerdert dan met vijf procent. Het aantal gevangennemingen en het aantal moorden loopt op met zes procent. (blz. 194). De correlatie tussen zelfmoorden, moorden en langdurige armoede is hoog. Die correlatie wordt door Gilligan aangetoond per land, per subgroep en per historische periode (Zie ook Criminaliteit).
