Nederlanders noemen zichzelf ‘zakelijk’. Dat zegt iets over hun gevoelens. Ze remmen hun gevoelens af, ze mogen die alleen gematigd uiten. Bij niet-westerlingen hebben gevoelens vaker voorrang. Als je enthousiast bent of blij, dan mag je dat voluit uiten. Anderen zullen niet snel zeggen dat de muziek te luid is of het praten storend. Niet-westerlingen zeggen dat bij westerlingen niet gevoelens voorrang hebben maar gevoeligheden. Die westerling zegt dat een ander best enthousiast mag zijn maar dat hij daar geen last van wil hebben.
In niet-westerse landen hebben gevoelens meer het gewicht van argumenten, niet alleen in de liefde. Ik citeer Nazmiye Oral. Ze bezocht Turkije tijdens de oorlog in het Midden-Oosten van 2006. De foto van het Libanese babylijkje met het speentje om zijn nek is de hele wereld overgegaan. Wat opvalt aan de verslaggeving in Turkije is dat de opiniemakers, en dan vooral de mannelijke opiniemakers, zich niet enkel houden aan het maken van analyses maar ook emotionele betogen houden over de dood van tientallen onschuldige kinderen en dit gegeven simpel als reden opgeven dat deze oorlog moet stoppen. In een westers land zou geen enkele opiniemaker… het in zijn hoofd halen dat te doen, laat staan een mannelijke (Volkskrant, 15-08-06). Gevoelens zijn argumenten.
Een heel ander voorbeeld. Allochtone vrouwen schreeuwen bij een bevalling vaak luider dan Nederlandse vrouwen. Die willen blijkbaar zelfs in die situatie ‘geen overlast’ veroorzaken. Ook het huilen bij een begrafenis is in alle zuidelijke landen luider en expressiever. In Nederlandse ogen is het theatraler.
Bij volkeren met een harde overlevingscultuur zijn vooral bij mannen de ‘zwakke’ gevoelens taboe. Verdriet, droefheid, twijfel, jaloezie en angst worden vaak gezien als zwak en vrouwelijk. Een voorbeeld uit Egypte: ‘Bedroefdheid is zwakte’, roept Hazem. ‘Als een vrouw je verlaat ben je razend, woedend, buiten jezelf’. (J. Luyendijk). In het bovengenoemde Turkse voorbeeld staat waarschijnlijk de boosheid centraal.
Azië vormt een uitzondering op het bovenstaande. Het uiten van emoties is in het Verre Azië nóg minder toegestaan dan in Nederland. Emoties tonen betekent daar vaker gezichtsverlies. Nederlanders vinden daarom dat Chinezen en Japanners mimiekloze gezichten hebben.
Aandacht voor gevoelens in de opvoeding.
In rijke culturen wordt relatief veel aandacht besteed aan individuele gevoelens en aan individuele smaken en voorkeuren. Daar is blijkbaar geld en tijd voor. In de rijke lagen van de bevolking is men er ook van overtuigd dat die aandacht waardevol is. In harde overlevingsculturen is echter weinig aandacht voor individuele gevoelens of persoonlijke voorkeuren. Kinderen worden in dat opzicht harder opgevoed. Ze moeten eten wat de pot schaft. De kleding die ze moeten dragen is datgene wat toevallig voorhanden is, het doet er niet toe of ze het mooi vinden of niet. In sociaal opzicht moeten mensen zijn zoals de sociale normen krachtig voorschrijven. Er is betrekkelijk weinig aandacht voor of ze iets lusten of niet lusten, of ze zin hebben of geen zin, of ze iets willen of niet willen, etc.
