Gepubliceerd op 05-05-2017

Communicatie

betekenis & definitie

Communicatie. Tien interculturele misverstanden.

Tussen mensen zijn duizenden misverstanden in de communicatie mogelijk. Hoe groter de cultuurverschillen, des te groter het aantal. Een top tien.

- Nederlanders geven elkaar een ‘ferme’ hand. Dat wekt vertrouwen. Migranten van de eerste generatie vinden die manier van handengeven dwingend, agressief en dominerend.
- Migranten van de eerste generatie zeggen vaak ‘ja’ ook als ze nee bedoelen. Vraag in India naar links wijzend en daarna naar rechts wijzend of dáár het hotel is. Het is twee keer ‘ja’. Dat is respect.
- Migranten gebruiken vaak ‘moeten’ als ze willen bedoelen. ‘Je moet me helpen’ kan vriendelijk bedoeld zijn. Veel Nederlanders horen een dwingende toon.
- Migranten praten vaak luider en hebben ‘heftiger’ armgebaren. Veel Nederlanders denken dan dat ze ruzie hebben.
- Nederlanders denken soms automatisch dat iemand die slecht Nederlands spreekt, dom is.
- Voor veel Nederlanders is jennen een vorm van vriendschap. Ze vinden het vaak leuk. Een blanke agent zegt bijvoorbeeld op straat tegen een allochtone collega en zijn vrouw: Hé, Achmed, zag ik je vorige week niet met een blondje? Voor veel migranten is jennen een vorm van eeraantasting in het openbaar.
- Nederlanders vinden ‘op tijd komen’ een teken van respect en betrouwbaarheid. Veel migranten begrijpen niet waar Nederlanders zich druk om maken.
- Migranten vinden het onbegrijpelijk dat ze niet gewoon rond etenstijd kunnen mee-eten. Veel Nederlanders begrijpen niet waarom de migrant niet uit zichzelf weggaat. ‘Het is al kwart voor zes en ze zijn nog niet weg.’
- Nederlandse mannen vertellen moppen over seks ook als er vrouwen bij zijn. Alleen bij de ergste moppen wachten mannen vaak tot ze onder elkaar zijn. Voor migranten maakt de aanwezigheid van het andere geslacht een veel groter verschil uit. In gemengd gezelschap worden geen seksmoppen verteld, tenzij de vrouw als hoer wordt gezien.
- Voor de meeste migranten is familie veel belangrijker dan voor Nederlanders. Als je familie geld nodig heeft… Of dringend behoefte heeft aan woonruimte… Nederlanders kunnen kiezen of ze helpen. De sociale druk én de sociale steun is bij migranten veel sterker.

Elk van deze tien punten wordt in dit boek in een apart hoofdstukje uitgewerkt.

Communicatie. Non-verbaal.

Mensen communiceren niet alleen met woorden maar ook door hun gezichtsuitdrukking, handgebaren, intonatie e.d. We zijn ons van onze non-verbale communicatie nauwelijks bewust. Impliciet gaan we er vaak van uit dat iedereen wel zal snappen wat we bedoelen. Een paar voorbeelden.

Noord-Europeanen vinden zuiderlingen vaak druk en heftig (‘agressief’) in hun gebaren. Zuiderlingen vinden de noordelingen vaak koud, kil en verstandelijk.

U kent misschien ook het verhaal van een Nederlandse bergbeklimmer. Hij verbaasde zich er over dat de sherpa’s lachten toen een van hen in de afgrond viel. Hij herkende dit Aziatische ‘lachen’ niet als een vorm van schrik en pijn. Westerlingen rapporteren ook dat Chinese omstanders ‘lachen’ bij een zwaar auto ongeluk.

Bekend is ook de tegenovergestelde betekenis van het vinger-naar-je-voorhoofd (je bent gek) gebaar. In Egypte betekent het juist dat je slim bent. Als een Egyptenaar wil laten merken dat hij je stom vindt, dan maakt hij het draaigebaar met van de rechterwijsvinger tegen de rechterslaap. Dat zou in Nederland koppie-koppie betekenen, dus juist dat je slim bent.

Zo kan een onderonsje-knipoog in Nederland (hoor mij eens een leuk grapje maken) gerust tussen mannen en vrouwen uitgewisseld worden. In grote delen van de wereld heeft het een seksuele lading. Ook het wijsvinger tegen de duim gebaar (Het heeft me heerlijk gesmaakt, het was exquis) kan totaal anders worden opgevat. In grote delen van de wereld ziet men dat u een kutsymbool tussen uw vingers maakt.

Communicatie. Intonatie.

Door verschillen in intonatie kunnen merkwaardige misverstanden ontstaan. Het is moeilijk om daar in een boek voorbeelden van te geven. Ik doe twee pogingen.

Surinamers leggen vaak de klemtoon op de laatste lettergreep: klemtóón. Autochtonen hebben er soms moeite om iemand die daar de klemtoon legt, serieus te nemen. Klemtoon is blijkbaar belangrijk in de communicatie.

Een stereotypische vriendelijke Marokkaan en dito Nederlander vragen: Hé, Hans, mag ik een boek van je? Hun intonatie is dan vaak verschillend. De Nederlander buigt zijn stem naar omlaag. Hij stelt zijn vraag bovendien op zachtere toon. Dat is de Nederlandse manier van vriendelijk en bescheiden iets vragen. De vriendelijke en bescheiden Marokkaan stelt zijn vraag op gelijke toonhoogte, soms gaat de toon zelfs licht omhoog. Bovendien praat hij luider. In Nederlandse oren klinkt zijn vraag daardoor vaker als een eis, alsof hij dat boek moét hebben. Voor bovengenoemde Marokkaan klinkt de Nederlandse intonatie soms als smekend onderdanig. Dit intonatieverschil verklaart veel misverstanden.