Alkibiades - Atheens politicus (5e eeuw v.C.), behorend tot een zeer belangrijke tak van de Eupatriden, die lange tijd een vooraanstaande rol in de Atheense politiek speelden. Alkibiades de jongere, zoals hij werd genoemd, was zeer actief tijdens de Peloponnesische Oorlog, waarin zijn rol, nu eens vóór dan weer tegen Athene, nog niet helemaal duidelijk is. Alkibiades werd geboren in 452-451; zijn vader Kleinias stierf toen Alkibiades nog zeer jong was, zodat hij werd opgevoed ten huize van zijn voogd, de staatsleider, Perikles, met wie hij trouwens verwant was. In zijn jeugd behoorde hij als mooie en zeer begaafde jongeman tot de bent van Atheense adellijke jongeren, die zich door de traditie niet meer gebonden achtten, die zich na allerhande slemppartijen vrijpostigheden veroorloofden en dachten de politieke volwassenheid en wijsheid te bezitten. Zij mengden zich in de politieke debatten, doch zochten alleen eigen baat en roem, onbekommerd om het heil van het vaderland.
In dit kader past dan ook de omgang van Alkibiades met de wijsgeer Sokrates, die tevergeefs trachtte diens ontegensprekelijke begaafdheid en ontwikkeling in goede banen te leiden. Alkibiades’ politieke heerszucht liet hem meer bij de sofisten aanleunen. Alkibiades verscheen voor het eerst voor het voetlicht van de geschiedenis bij het begin van de Peloponnesische Oorlog, toen hij als handig politicus voor de radicale democratische partij opteerde, niettegenstaande zijn adellijke afkomst. Zijn houding als soldaat in Potideia, waar Sokrates hem het leven redde, en in Delium, waar hij het leven van Sokrates redde, bezorgde hem zijn verkiezing tot strateeg in 420 v.C. Na een bijna fatale mislukking van de militaire onderneming bij Mantinea in 418 tegen Sparta, moest Alkibiades handig manoeuvreren om de volksgunst niet te verliezen. Hij verwezenlijkte een overeenkomst met Nikias en werd met deze laatste gekozen voor het jaar daarop, 417/416 v.C.
In de jaren 417 tot 415 v.C. beleefde Alkibiades zijn grootste populariteit en de roes van een vrijwel algemene aanhankelijkheid van het Atheense volk, waarvan hij het extreme imperialisme stimuleerde door de verovering van het eiland Melos in 417 en door de overwinning in de wedrennen tijdens de Olympische spelen van 416. Hierdoor werd de afbrokkelende roem van Athene een weinig opgekalefaterd. Niettegenstaande de vrede van Nikias, die geloofde in de mogelijkheid van een verstandhouding met Sparta, intrigeerde Alkibiades achter de schermen om offensief op te treden tegen Syrakusae op Sicilië en aldus Sparta meer en meer te isoleren. Hij bereikte dat daartoe de voor Athene zo tragische expeditie naar Sicilië in 415 werd ondernomen. Hij werd als triarchos en strateeg aangesteld en kreeg samen met Nikias en Lamachos het oppercommando.
In de lente van 415 v.C. besloot men tot de expeditie en men bereidde ze met alle middelen voor. De geldreserves werden aangesproken, ruim 130 triëren ter beschikking gesteld en nieuwe troepen, ook van de bondgenoten uit de Peloponnesos, gelicht. Alkibiades ondervond evenwel ook tegenstand, die geleid werd door Nikias. De tweestrijd verplaatste zich naar het religieuze vlak, voortekenen allerhande werden gunstig en ongunstig geïnterpreteerd, orakels gaven verschillende antwoorden naar gelang de raadplegende partij. In de late lente, waarschijnlijk begin van de maand juni, toen de stemmingmakerij de gemoedsrust van het Atheense volk had vertroebeld, werden tijdens een nacht de meeste Hermesbeelden geschonden door een groep luidruchtige fuivers.
Bij de ontdekking hiervan heerste er algemene consternatie. Het onderzoek naar de daders leverde eerst weinig op, al had de Boulè volmachten gekregen. De spanning steeg. De eerste verklikkers werden gehoord, o.a. een zekere Puthonikos, die verklaarde te weten dat Alkibiades en zijn vriendenkliek schuldig waren aan profanatie van de Eleusinische mysteriën. Dus was voor velen het vermoeden gewettigd dat Alkibiades ook aan de verminking van de Hermesbeelden medeplichtig was. Doch de afvaart van de vloot naar Sicilië was naderbij, en omdat geen uitdrukkelijk bewijs van Alkibiades’ schuld geleverd kon worden, liet men hem gaan. Hij zou dan na zijn terugkeer door de heliaia gehoord worden. Enkele weken later na de aankomst op Sicilië - de afvaart gebeurde waarschijnlijk aan het einde van de maand juni - getuigden anderen, o.a. Teukros en Diokleides, dat ze getuige waren geweest van de schending van de Hermen of de profanatie van de mysteriën. Ze noemden namen, o.a. die van Alkibiades. De daders, die niet hadden kunnen vluchten, werden gevat en ter dood gebracht. Een van de medeplichtigen, Andokides, verklikte zijn spitsbroeders en redde aldus zijn leven.
Het staatsschip Salaminia werd uitgezonden om Alkibiades uit Sicilië terug te halen. Alkibiades ontsnapte en begaf zich naar Sparta. In Athene werd hij bij verstek ter dood veroordeeld en werden zijn bezittingen in beslag genomen.
De geslepen Alkibiades slaagde erin de Spartaanse gezagsdragers tot steun aan Syrakusae over te halen en de Attische vesting Dekeleia te bezetten (414-413 v.C.). Door Alkibiades’ bemiddeling nam Sparta contact op met Tissafernes, satraap van Lydië, die zijn steun verleende. Met diens geld raakte Sparta aan een vloot en met dit eskader steunde Alkibiades de afvalligheidsbeweging van de Ionische kuststeden ten aanzien van Athene, dat hierdoor ernstig werd verzwakt (412 v.C.). Een liefdesaffaire met de echtgenote van de Spartaanse koning Agis II dwong Alkibiades Sparta te verlaten.
In 411 v.C. had in Athene de oligarchische omwenteling van de Vierhonderd plaats en Alkibiades verwachtte zijn terugroeping. Deze kwam niet. Daarop stelde hij zich in verbinding met de democratische vlootvoogd Thrasyboulos op Samos en hij versloeg de Spartaanse vloot bij Kyzikos, waardoor hij de macht van Athene in het noordelijk deel van de Egeïsche Zee herstelde (410 v.C.). In 408 riep Athene Alkibiades terug. Hier werd hem een triomfantelijke ontvangst bereid. Hij kreeg het opperbevel van alle land- en zeestrijdkrachten toevertrouwd, waarbij Athene hoopte dat hij een coalitie met Perzië tot stand zou kunnen brengen. Doch de Spartanen waren hem vóór. Zij verkregen de volledige steun van de regerende vorst Artaxerxes, die Tissafernes had afgezet en zijn jongere broer Kuros in diens plaats benoemd. Daarop volgde de nederlaag van Athenes vloot in de zeeslag bij Notium (407). Alkibiades raakte zijn prestige kwijt en nam de vlucht. Hij trok zich terug op zijn landgoederen in de Thrakische Chersonesos, vanwaar hij toch de nodige en zeer nuttige inlichtingen doorgaf aan de bevelhebbers van de Atheense vloot, die de laatste grote overwinning op Sparta behaalden bij Aigospota- moi, in 406 v.C.
Na het einde van de Peloponnesische Oorlog in 404 vluchtte Alkibiades naar Perzië, waar hij door de satraap van Frygië werd vermoord.
Nawerking: Alkibiades, roman door Vincenz Brun, Amsterdam 1936; Der gerettete Alkibiades, drama door de Duitse auteur Georg Kaiser (1878-1945).
