Ongeveer 1000 jaar geleden vervaardigde een monnik, die Gerbert genoemd werd, een uurwerk, waaraan het volk magische krachten toekende. Er is een kans, dat dit geheimzinnige uurwerk de eerste, echte klok geweest is.
Niemand kan dat echter met zekerheid zeggen, omdat de beschrijvingen uit die tijd ons niet vertellen hoe Gerberts uurwerk functioneerde. Zeker is echter wel, dat een kleine 1000 jaar geleden verscheidene kloosters in Europa in het bezit waren van een soort klok.De eerste uurwerken, waarvan we iets meer weten, werden vervaardigd aan het einde van de 13e eeuw. Sommige ervan hadden geen wijzers en zelfs geen wijzerplaat en gaven de tijd alleen aan door een bel, die elk uur gehoord werd. Luiklokken vormden een belangrijk onderdeel van de eerste uurwerken. Het woord ‘klok’ (in de betekenis van uurwerk) stamt af van het Franse woord ‘cloche’, dat (lui)klok betekent.
De klokken en bellen van de eerste uurwerken werden ‘bespeeld’ door kleine menselijke figuurtjes met hamers in de hand. Sommige uurwerken uit de eerste dagen van de klok bestonden uit drie verdiepingen. Elk kwartier van een uur werd door een andere klepeldrager geslagen. De vier figuren, die op die wijze een uur afkondigden, bestonden meestal uit een klein jongetje (voor het eerste kwartier van het dan nog jonge uur), een man van middelbare leeftijd, een grijsaard en een geraamte. Om twaalf uur ’s middags trok op de bovenste verdieping van het uurwerk een processie voorbij van twaalf kleine figuurtjes. In de nok van het vernuftige uurwerk verscheen tezelfdertijd een haan, die met zijn vleugels sloeg en kraaide. Deze zeldzaam mooie klok wees bovendien dag en maand aan; toonde de positie van de planeten en liet de schijngestalten van de maan zien.
Hoewel verscheidene van die eerste klokken bijzonder ingewikkeld waren, bleken ze als uurwerk erg onvolmaakt. Ze werden aangedreven door een gewicht, dat opgehangen was aan een ketting. ‘De klok opwinden’ betekende in die dagen het gewicht ophijsen naar zijn startpunt. Het was voor die vroegste klokkenmakers niet moeilijk op die manier het uurwerkmechanisme aan te drijven. Het probleem was echter zo’n klok op de juiste snelheid te laten lopen. Op een of andere manier moest voorkomen worden, dat het gewicht te snel naar beneden zakte - en alle methoden, die daarvoor gevonden werden, bleken in verregaande mate onvoldoende.
Het probleem van de juiste uurwerksnelheid werd pas opgelost toen het slingeruurwerk werd uitgevonden. De eerste slingeruurwerken werkten op ongeveer dezelfde wijze als in onze tijd een grote, staande klok. Een gewicht aan een ketting vormt de aandrijving van het uurwerk - maar de heen en weer zwaaiende slinger zorgt ervoor, dat die aandrijving regelmatig is en de juiste snelheid heeft.
Pas toen het slingeruurwerk het euvel van de onregelmatige snelheid verholpen had, verschenen de eerste wijzers. Tot dan toe waren die immers nutteloos, omdat elke klok per dag nog minstens een half uur voor of achter liep.
Ongeveer 500 jaar geleden werden de eerste horloges gemaakt. Natuurlijk kon zo’n miniatuurklok niet uitgerust worden met een gewicht en ook voor een slinger was geen plaats. Beide onderdelen werden daarom vervangen door respectievelijk een veer en een vliegwiel. Sommige van die eerste horloges bleven, evenals de grotere uurwerken, het uur slaan. Andere niet; wie daarvan de tijd wilde weten, moest hem echt aflezen op de wijzerplaat. Bepaalde typen horloges uit die dagen werden ‘Neurenbergse eieren’ genoemd.
Ze kregen die naam, omdat ze min of meer eivormig waren en in de Duitse stad Neurenberg vervaardigd werden. Evenmin als de overige horloges uit die dagen waren ze erg nauwkeurig.
Het duurde niet lang of klokkenmakers begonnen prachtige horloges te maken. Rijke lieden kochten die horloges vaak meer om hun schoonheid dan omdat ze zo uitstekend de tijd aangaven. Veel mensen, die met een horloge rondliepen, droegen daarnaast een kleine zonnewijzer op zak - voor het geval ze precies wilden weten hoe laat het was! Horloges werden gemaakt in de vreemdste vormen. Sommige leken op bloemen, vlinders, kruisjes en zelfs op .... schedels; andere werden ingebouwd in kostbare ringen. Uit die tijd stamt ook een dameshorloge, waarin in de trant van de eerste uurwerken een klein mannetje was gebouwd, dat elk uur met een piepklein hamertje een tikje gaf op de vinger van de eigenaresse! En veel horloges waren natuurlijk bezet met een vracht aan juwelen.
Ongeveer 200 jaar geleden begon de horloge-industrie edelstenen te gebruiken om de horloges beter te laten lopen. De robijnen en saffieren, die tegenwoordig in het inwendige van een horloge gebruikt worden, zijn zo glad en hard, dat ze de wrijving in het kleine uurwerkje tot een minimum beperken. De beste, moderne horloges zijn uitgerust met 18 of meer ‘stenen’. De gebruikte robijnen en saffieren zijn echtèr zo klein, dat ze bij elkaar maar een paar gulden waard zijn.
In 1713 loofde de Engelse regering een prijs van £ 10.000 uit voor de man, die een uurwerk zou vervaardigen, dat nu eindelijk eens de juiste tijd zou aangeven. Het duurde 47 jaar voor de prijs uitgekeerd kon worden aan de maker van een uurwerk, dat gedurende een zeereis van vijf maanden slechts twee minuten voor- of achterliep. Dit accurate klokje werd ‘chronometer’ genoemd. Later werd er een chronometer gemaakt, die op een 46 daagse zeereis slechts zeven seconden verspeelde. Door deze chronometers leerde de uurwerkindustrie haar produkten accurater te maken.
Voordat de Amerikanen zich met de vervaardiging van klokken en horloges gingen bezighouden, werden alle uurwerken met de hand vervaardigd. In de Verenigde Staten werden echter machines geconstrueerd, die het handwerk overnamen. Door deze machinale massaproduktie daalde de prijs van de uurwerken natuurlijk aanzienlijk.
Horloges met veren bleken zo’n succes, dat ook grotere uurwerken met dit hulpmiddel werden uitgerust. Het voordeel ervan was, dat de om vang van de klokken aanzienlijk kon worden teruggebracht. Tegenwoordig hebben heel veel klokken zelfs geen veren meer, omdat ze aangedreven worden door elektriciteit. Elektrische klokken zijn meestal bijzonder accuraat en hoeven nooit opgewonden te worden.